امروز تحول عظیم و حیرت انگیزی که در صحنه سیاسی، مذهبی و فرهنگی لبنان شاهد هستیم در واقع مرهون همان دو دههٔ حضور وتلاش بی‌وقفهٔ امام موسی صدر در این کشور است.
عبدالرحیم اباذری
در عرصهٔ سیاسی خاورمیانه شاهد حضور جدی و مقتدرانهٔ یک تشکل سیاسی و حماسی به نام «حزب الله لبنان» هستیم که در منطقه حرف اول وآخر را می‌زند و رهبران آن بیشترین تاثیر پذیری را از انقلاب اسلامی ایران وبنیانگذار آن دارند وامروز هم علنا از مبانی فکری وتفکرات انقلابی رهبرمعظم انقلاب آیت الله خامنه‌ای الهام می‌گیرند وبه آن افتخار می‌کنند.
حال سوال این است که چرا چنین شده است؟
کشور لبنانی که سال‌ها در چنگ استعمار فرانسه و غرب به مرکز فساد وفحشا و تباهی تبدیل شده بود. هر سال زن ودختر زیبای سال از این کشور انتخاب می‌شد! شیعه ومسلمان بودن درمیان جوانانش تنها عامل عقب ماندگی وخفت وخواری محسوب می‌گشت، چطور شد حزب الله از این سرزمین سربرافراشت؟ وجوانان لبنان زود‌تر وبهتر از جوانان سایر کشورهای اسلامی توانستند پیام انقلاب اسلامی ایران را به راحتی دریابند وبه ندای رهبران آن لبیک گویند؟ آیا این همه تحول یک شبه انجام گرفت؟ چرا این اتفاق در کشورهای اسلامی دیگر مثل: مصر، اردن، عراق، پاکستان و جاهای دیگر رخ نداد و نمی دهد؟
در هندوستان چندین برابر کشور ایران، شیعهٔ دوازده امامی وجود دارد، ولی با کمال تاسف باید گفت: پس از گذشت سی سال از پیروزی انقلاب، هنوز بسیاری از این مردم نتوانستند پیام‌های ابتدایی انقلاب اسلامی ایران را آن طوری که باید وشاید دریافت وتلقی کنند. حقیقت این است که ما هنوز هم در صدور فرهنگی انقلاب اسلامی به مردم شیعهٔ بعضی کشور‌ها مشکل داریم. بسیاری از مفاهیم انقلاب برای آنان ناشناخته است. کتاب حماسه حسینی شهید مطهری، و امثال آن در میان آنان چندان جایگاهی ندارد و از کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها جمع آوری می‌شود. پس سرزمین لبنان و جوانان مسلمان و حتی مسیحی آنچه فرقی با جوانان شیعه و مسلمان مثلا پاکستان، هندوستان، عراق و عربستان دارند؟ در این مورد اگر تحقیق شود، دلایل متعددی را شاید بتوان به دست آورد و ذکر کرد ولی آنچه که واضح و روشن است، این کشور‌ها همواره از وجود شخصیت بزرگی مانند امام موسی صدر محروم بودند. امروز تحول عظیم و حیرت انگیزی که در صحنه سیاسی، مذهبی و فرهنگی لبنان شاهد هستیم در واقع مرهون همان دو دههٔ حضور وتلاش بی‌وقفهٔ امام موسی صدر در این کشور است.
این مصلح پرتلاش نزدیک به بیست سال به طور مدام و شبانه روز در لبنان فعالیت دینی، سیاسی و فرهنگی کرد. مانند پرنده‌ای که به حلقوم جوجه‌هایش غذا می‌ریزد، مفاهیم ناب اسلام و فرهنگ اصیل تشیع را با مغز و فکر جوانان لبنانی عجین ساخت و آنان را با شخصیت و اندیشه‌های امام خمینی وادبیات حماسی انقلاب آشنا کرد. به یقین اگر حضور وی در لبنان نبود ما امروز موانع و مشکلات بسیار جدی در این کشور داشتیم و سرنوشت خاورمیانه و مساله فلسطین طور دیگری رقم می‌خورد. چرا که رهبران وارکان اصلی حزب الله لبنان از شیخ راغب حرب وسید عباس موسوی گرفته تا سید حسن نصرالله همه از تربیت تافتگان مکتب دینی وسیاسی امام موسی صدر به شمار می‌آیند و به ادامهٔ راه او افتخار می‌کنند وبه همین سبب نیز پیام انقلاب اسلامی ایران را خوب و سهل وآسان درک و به درستی تجزیه وتحلیل می‌کنند. اگر به فرمایش رهبری انقلاب آیت الله خامنه‌ای: «انقلاب اسلامی ایران بدون نام خمینی در هیچ جای دنیا شناخته شده نیست» تحولات سیاسی، فرهنگی و انقلابی فلسطین ولبنان وانتفاضهٔ مردم این دو کشور نیز بدون نام امام موسی صدر هرگز معنا و مفهومی نمی‌تواند داشته باشد. البته او خود از شاگردان خاص حضرت امام خمینی است وفعالیت‌های وی در لبنان، بخش لانیفک از تاریخ انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌آید.
در ادامه و تکمیل این بحث جا دارد از سخنان آقای سید حسن نصرالله کمک بگیریم که می‌گفت: «... امام موسی صدر، تنها بنیانگذار مقاومت نبوده، بلکه بنیان گذار اقدامات، طرح‌ها و دستاوردهای بسیاری بود که در صورت عفلت از آن‌ها، از قافلهٔ زمان عقب خواهیم ماند... امام موسی صدر بنیان گذار مقاومت بود و مایلم یادآور شوم که امام زمانی اندیشه و منطق مقاومت را مطرح نمود که نه جنوب لبنان و نه حتی مزارع شعبا در اشغال رژیم صهیونیستی نبود، ولی او از مقاومت برای آزاد سازی فلسطین سخن گفت. او زمانی لبنانی‌ها را به در دست گرفتن سلاح دعوت نمود که حتی یک وجب از خاک لبنان تحت اشغال دشمن نبود... ما از امام موسی صدر آموختیم که سرزمین غصب شده را نمی‌توان از راه‌های مسالمت آمیز باز پس گرفت. آموختیم که سرزمین غصب شده را تنها از راه جهاد، شهادت، فداکاری، سنگ، خون و با جانفشانی شهادت طلبانی چون «احمد قصیر»، «بلال فحص» می‌توان باز پس گرفت....
امام صدر در ارتباط با مساله فلسطین و قدس، دیدگاه واضح، روشن و درخشانی داشت و در این ارتباط بر همه، حتی بر کسانی که ادعا دارند تنها صاحبان اصلی و قانونی این ملت و این سرزمین و این نبرد هستند، پیشی گرفت. بنا ندارم به تفصیل وارد این موضوع شوم تنها می‌خواهم براین نکته تاکید کنم که نقش تاسیس امام صدر به یک عرصه محدود نبود و او در ابعاد مختلفی در کشور ما بنیان گذار و موسس محسوب می‌شود.» امام موسی صدر، سال ۱۳۵۳ ش سازمان حرکت محرومین را تاسیس کرد و در آن به تعلیم و تربیت عقیدتی، سیاسی و اخلاقی جوانان لبنان همت گمارد. به نوشته شهید دکتر مصطفی چمران که از طرف امام موسی صدر مسوولیت سازماندهی این جوانان را برعهده داشت در مدت کوتاهی جوانان بسیاری جذب این حرکت شدند و کمبودهای فکری، اخلاقی و اعتقادی خود را ترمیم نمودند. به فاصله اندکی شاخه نظامی این حرکت، تحت عنوان «جنبش نظامی امل» توسط امام صدر تاسیس شد تا با آموزش فنون نظامی، جوانان لبنان را جهت دفاع از خاک وطن تجهیز نماید. واژه امل اختصار «افواج مقاومت لبنان» به معنای آرزو بود، آرزو جهت تحقق رسالت اسلامی و پیاده کردن زمینه‌های حکومت جهانی حضرت حجت (عج). فعالیت این جنبش حدود هفت ماه به صورت زیرزمینی ادامه داشت. در تیرماه ۱۳۵۴ هنگام آموزش «می‌ن ضد تانک» ناگهان انفجاری رخ داد، ۲۷ نفر از جوانان امل شهید و بیش از پنجاه نفر زخمی شدند و این رخداد سبب آشکاری سازمان امل گردید.
بدنبال آن امام موسی صدر طی کنفرانس در معرفی اعضا و اهداف این سازمان چنین گفت: «... جنبش نظامی امل، پایگاه جوان مردان، فداکاران و جانبازانی است که می‌خواهند به فریاد مظلومانه وطن مجروح و خون آلود خود که هماره و به طور مستمر از همه سو و به هر وسیله مورد تعدی قساوت بار اسرائیل قرار دارد، پاسخ مثبت و مناسب دهند...» او خطاب به جوانان امل می‌گفت: «... دفاع از وطن تنها از وظایف مسوولیت‌های دولت نیست، بلکه همه افراد وظیفه دارند از کشور، سرزمین و خانه خویش دفاع کنند... و اگر حکومت، مسوولیت دفاع از مملکت را انجام نداد، ضرورت دفاع، از گردن ملت ساقط نخواهد گردید.» آموزش در این مرکز اختصاص به مردم لبنان نداشت. بسیاری از جوانان فلسطینی هم در آن حضور یافته و تعلیم و تربیت می‌شدند. حتی تعدادی از انقلابیون ایران قاچاقی به لبنان رفتند و در این مرکز دوره‌های نظامی و چریکی را گذراندند که خاطرات بعضی از آن‌ها به چاپ رسیده است. پس از علنی شدن امل که اداره اطلاعات و سازمان امنیت ایران (ساواک) شدیدا به آن حساس شده بود، بی‌درنگ فعالیت آن را زیر نظر گرفت.
چنانکه در بخشی از یک گزارش ساواک پیرامون این حرکت‌ها، آمده است: «... این مرکز آموزشی سه سال است وجود دارد و چندین گروه، دوره آن را طی کرده و با آموزش‌های خوب بیرون آمده‌اند... تعداد افرادی که دوره‌های آموزش را از سه سال قبل تاکنون به پایان رسانیده‌اند به ۶ هزار نفر بالغ می‌شود...» امام موسی صدر، جهت آزادی قدس و فلسطین در صدد تربیت نیروهای مومن، کارآمد و مصمم بود و اعتقاد داشت «که شرف قدس اجازه نخواهد داد، این سرزمین به دست غیر مومنین آزاد شود.»
امروز ما در آستانه سی و یکمین سال ناپدید شدن این مصلح بزرگ جهانی، شاهد حضور فرزندان مومن لبنان و فلسطین در قالب «حزب الله و حماس» هستیم و امیدواریم در آینده نه چندان دور با حضور وی آزادی قدس شریف را جشن بگیریم.
به امید آن روز، والسلام.
منابع:
۱ - امام موسی صدر، امید محرومان، ص ۲۴۹ به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، ش ۶۲۲۹، تاریخ۱۷/۹/۱۳۷۹، ص۱۵.
۲ - لبنان، شهیدچمران، ص۸۹.
۳ - این جنبش اکنون زیر نظرآقای نبید بری رئیس مجلس لبنان به فعالیت ادامه می‌دهد و از نظر اهداف و آرمان‌ها با زمان امام صدر فرق دارد.
۴ - یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ش ۱۱، ص۲۹۳.
۵- مجلهٔ مکتب اسلام، ش۲۵، ص۱۹.
۶- همان، ص۱۸.
۷- یاران امام به روایت اسناد ساواک، همان، ص۲۹۶.
۸- امام موسی صدر، امید محرومان، ص۱۶۷.