ربابه صدر اخیراً به ایران آمد. فرصتی بود تا به دیدار او رفته و در خصوص آخرین تلاش‌های صورت گرفته در زمینه سرنوشت امام موسی صدر با او به گفت‌و‌گو بنشینیم.
نویسنده: زهرا ابراهیمی
هیأت پیگیری سرنوشت امام موسی صدر در مجلس هشتم نیز تشکیل شده است. این هیأت اخیراً به دعوت نبیه‌بری رئیس مجلس لبنان که رئیس جنبش امل نیز هست (که پایه‌گذار آن امام موسی صدر بود) به این کشور سفر کرد و دیداری نیز با ربابه صدر خواهر امام موسی صدر داشت که در شهر صور در جنوب لبنان به فعالیت‌های خیریه مشغول است.
ربابه صدر اخیراً به ایران آمد. فرصتی بود تا به دیدار او رفته و در خصوص آخرین تلاش‌های صورت گرفته در زمینه سرنوشت امام موسی صدر با او به گفت‌و‌گو بنشینیم.
با ربابه صدر که یکی از ۷ خواهر امام موسی صدر است در دفتر کوچکی در خیابان میرداماد که متعلق به حورا صدر- فرزند امام موسی صدر- است قرار گذاشتیم؛ ربابه صدر را از سفری که به همراه خبرنگاران به لبنان و سوریه داشتیم می‌شناختم. او را در مؤسسه توانمندی که برای زنان و کودکان صور در جنوب لبنان ساخته شده بود ملاقات کردیم.
در این مصاحبه سعی کردم سؤال‌هایی مطرح کنم که حاوی خبرهای جدیدی در مورد امام موسی صدر باشند زیرا خبرهای قدیمی به طور مفصل در نشریات و روزنامه‌ها طی ۳۰ سال گذشته منعکس شده‌اند. نکته جالب در این مصاحبه، عکس العمل کاملاً عادی وی در برابر پرسشی بود که برای نخستین بار آن را می‌شنید؛ پرسشی که درباره پیغام لیبی به ایران برای مذاکره راجع به نحوه جنازه‌های امام موسی صدر و ۲ تن از همراهانش بود. متن مصاحبه را می‌‌خوانید:
اخیرا یک هیأت پارلمانی متشکل از سعید ابوطالب (دبیر هیأت پیگیری پرونده امام موسی صدر در مجلس هفتم)، غلامرضا مصباحی مقدم و ابراهیم نکونام (اعضای کمیته پیگیری در مجلس هشتم) به دعوت نبیه بری سفری به لبنان داشتند و با شما نیز دیدار کردند؛ هدف از این سفر چه بود و چه گفت‌وگوهایی بین شما رد و بدل شد؟
هیأت پارلمانی ایران مدت‌های زیادی است که روی پرونده امام موسی صدر کار می‌کند. کوشش‌های زیادی کرده‌اند. این مسئله را در پارلمان ایران جا داده‌اند، ۱۱ راهکار بسیار مهم هم برای پیگیری سرنوشت امام موسی صدر پیشنهاد کرده‌اند که اگر اجرایی شوند بسیار تعیین کننده هستند راهکارهایی که مجلس پیشنهاد کرده است و خیلی دوست دارم آن‌ها را چاپ کنید این‌ها هستند:
۱- تدوین قوانین و مقررات و طرح‌هایی متناسب با موضوع امنیت ملی در راستای پیگیری این قضیه
۲- پیگیری قضایی در دادگاه‌های بین‌المللی و مراجع قضایی جهان.
۳- ارائه شکایت و تقاضای رسیدگی به مراجع کشورهایی که قانون بررسی دعوی ضد تروریست و آدم ربایی دارند.
۴- حمایت همه جانبه از اقدام قضائی جاری در لبنان.
۵- طرح پرونده امام موسی صدر در سازمان ملل، سازمان کنفرانس اسلامی، سازمان سران عرب و...
۶- اطلاع رسانی گسترده در سطح جهان.
۷- بررسی راه‌های گوناگون مذاکره و همکاری با ایتالیا به منظور جلوگیری از هر گونه تبانی میان دولت ایتالیا و حکومت لیبی.
۸- تشکیل کمیته ویژه جمع‌آوری اطلاعات از سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی جهان در وزارت اطلاعات.
۹- تخصیص بودجه از سوی مجلس شورای اسلامی برای نیازهای مالی طرح پیگیری.
۱۰- رایزنی با کشورهای اسلامی و عربی برای فشار با ربایندگان.
۱۱- اتخاذ سیاست ملی مناسب و یکپارچه در همه قلمروهای همکاری ایران با لیبی و کاهش سطح همکاری‌ها. از سفر هیأت پارلمانی ایران به لبنان می‌گفتید
اعضای هیأت پارلمانی ایران به مناسبت سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر که هر سال در روز ۳۱ آگوست (۱۰ شهریور) در لبنان برگزار می‌شود به این کشور دعوت شده بودند. برنامه‌های سالگرد از سوی شیعیان و غیر شیعیان است و امسال در نبتیه انجام شد و این دیدار‌ها هم در آنجا بود؛ جایی که از نظر جبهه‌های مقاومت خیلی داغ بود. یک هفته قبل از برگزاری مراسم سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر، قاضی لبنانی پرونده، قرار ظنی صادر و اعلام کرد بر اساس اطلاعاتی که در پرونده وجود دارد قدافی و چند نفر دیگر مسئول هستند و قرار جلب ان‌ها صادر شده است.
ظاهراً حکم اعدام برای معمر قذافی رهبر لیبی صادر شده است؟
بله درست است علت صدور حکم اعدام قذافی، اهمیت ندادن او به احکام صادره از سوی دادگاه لبنان است. حکم جلب او سه بار توسط وزارت خارجه لبنان به لیبی فرستاده شده است. بر اساس قوانین لبنان کسی که اتهامی به او وارد می‌شود و به احکام دادگاه توجهی نمی‌کند مجازات‌های بزرگتری شامل حالش می‌شود. اتهام قذافی ربودن امام موسی صدر و دو تن از همراهانش به نام‌های شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین است، آن‌ها را به زندان انداخته و به تماس‌های زیادی که با دولت لیبی برقرار شده ترتیب اثر نداده و احکام جلب را نیز بی‌پاسخ گذاشته است بنابراین حکم اولیه اعدام او صادر شده است این حکم باید به دادگاه عالی لبنان برود و در صورت تأیید حکم، تقدیم دادگاه بین‌المللی می‌شود و اگر آن دادگاه این حکم را بپذیرد اینترپل موظف به دستگیری قذافی و تمام کسانی می‌شود که با او همدست بوده‌اند.
از نظر دادگاه چند نفر همدست قذافی بوده‌اند؟
یازده نفر ۳۰ سال است این قضیه در بحران و معما به سر می‌برد. هیچ کس تاکنون نتوانسته حقیقت موضوع را بفهمد و اینکه چرا قذافی دست به این کار زده؟
هر چه از قذافی می‌پرسند، نفی می‌کند و می‌گوید خبر ندارم، در حالی که اطلاعات ما می‌گوید تمام اعراب و حتی شاه ایران در این قضیه دست داشته‌اند، ظاهراً همه اعراب با هم متفقا از قذافی خواسته‌اند وقتی موسی صدر به لیبی آمد او را نگه دارند. اطلاعات ما می‌گوید برای برادرم حکم زندان ابد صادر شده است، اخبار ضد و نقیض درباره او زیاد است. ولی تا به حال خبر بدی نداشته‌ایم، اکثر اهل خبره معتقدند ایشان سالم است و زندگی می‌کند.
اخیرا از بعضی از نمایندگان مجلش شنیده شده که دولت لیبی پیام داده حاضر است در مورد تحویل دادن اجساد این ۳ شهید با دولت ایران وارد مذاکره شود؟
ما در لبنان چنین خبری را نشنیده‌ایم.
هیات پارلمان ایران که به لبنان آمد، در این مورد با شما یا آقای نبیه بری صحبتی نکردند؟
چون سفر آن‌ها بعد از این خبر بودخیر، حرفی در این مورد به من نگفتند، صحبت آن‌ها بیشتر در خصوص عزم مجلس برای پیگیری موضوع امام موسی صدر و اینکه این مسئله تا مشخص شدن نتیجه متوقف نمی‌شود، بود. احساس کردم با دل و جان کار می‌کنند، خیلی از دیدنشان خوشحال شدم. خیلی با جدید و شوق کار می‌کنند.
اگر این خبر صحت داشته باشد به نظر شما چه عکس‌العملی باید در قبال آن نشان داده شود؟
چون اصلاً روی این موضوع فکر نکرده‌ام، نمی‌دانم چه باید کرد، چیزی به ذهنم نمی‌آید، هیچ وقت در این مورد فکر نکرده‌ام.
۳۰ سال از ربودن امام موسی صدر می‌گذرد کدام کشور‌ها بیشترین فعالیت را برای تعیین سرنوشت ایشان داشته‌اند؟
هیچ کدام، همه کشورهای عربی کوتاهی کرده‌اند.
حتی لبنان؟
بله، اول از همه لبنان، حکم اخیری که دادگاه لبنان صادر کرد با فشار سیاسی سید حسن نصرالله و نبیه بری بوده است. قذافی همه را خریده، تهدید می‌کند، دو وکیل در لبنان روی این پرونده کار می‌کنند، پیام‌های تهدید زیادی به آن‌ها می‌رسد ولی آن‌ها ترتیب اثر نداده‌اند.
ایران چطور؟
آیا جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه کوتاهی کرده است؟
فعالیت‌هایی که باید برای مسئله به این بزرگی انجام می‌شد، نشده و دولت پشت کار نبوده است.
فکر می‌کنید علت چه بوده است؟
نمی‌دانم.
عده‌ای معتقدند کشور‌ها و دولت‌ها نمی‌توانند منافع ملی را فدای یک شخص هر چند که بزرگ هم باشد بکنند؟
همین حرف‌ها را زده‌اند که تا به حال کاری انجام نشده است. امام موسی صدر شخصیت شناخته شده‌ای در جهان اسلام و تشیع است، فعالیت‌های زیادی برای مسلمانان کرده، شأن شیعیان لبنان را بسیار بالا برده است. وضعیت کنونی شیعیان لبنان نتیجه کوشش‌های موسی صدر بوده است. از ۴۰ سال پیش با مردم و گروه‌ها و طوایف مسیحی، سنی دروزی و... در تماس بوده، بین طوایف لبنان دوستی برقرار کرده، همه طوایف لبنان او را دوست دارند، نقش امام موسی صدر در جلوگیری از جنگ‌های داخلی لبنان بسیار مؤثر و کارساز بوده است. اگر ایشان در لبنان بود اجازه نمی‌داد جنگ‌های داخلی ادامه پیدا کند.
او برای جلوگیری از جنگ‌های داخلی لبنان سفرهای زیادی به کشورهای عربی میکرد و با سران این کشورهای برای جلوگیری از جنگ و کمک نکردن به گروههای ذی نفوذ خود مذاکره میکرد، آن‌ها را قانع میکرد که به زمینه‌های بروز داخلی لبنان کمک نکنند، رفتن او به لیبی برای همین موضوع بود، قذافی به گروههای چپ لبنانی کمک‌های مالی و تسلیحاتی میکرد و آن‌ها هم از این پول‌ها و تسلیحات برای افزایش قدرت خود در لبنان استفاده میکرد و می‌جنگیدند. قبل از لیبی به الجزایر رفته بود، حواری بومدین رئیس جمهور وقت الجزایر از دیدار ایشان بسیار خوشحال شد به خصوص وقتی حقایق جنگ لبنان را از زبان امام موسی صدر شنید از او خواهش کرد به لیبی برود. اخوی هم قبول کردند. بعد از دعوت رسمی لیبی، به این کشور سفر کردند و تاکنون هیچ خبری از ایشان نیست. برنامه همیشگی ایشان این بود که هر بار به مسافرت می‌رفتند اول به خانه و مجلس لبنان زنگ می‌زدند و شماره می‌دادند تا آن‌ها بتوانند با ایشان تماس بگیرند.
پیش از سفر به لیبی با یک روزنامه کویتی مصاحبه کردند که بعد از مفقودشدنشان منتشرشد. اطلاعات ما حاکی است که ایشان روز ۳۱ آگوشت با همراهانشان به دیدار قدافی رفتند ولی از آن روز به بعد کسی خبری ندارد. وسایلشان در اتاق هتل بوده است. هر کدام را به یک زندان برده‌اند، زندان‌هایی که مخالفین قذافی در آن زندانی هستند جوان‌هایی که با روی کار آمدن قذافی به زندان رفته و اکنون ۴۰ سال است در زندان مانده‌اند، زندانیان این ۳ نفر را دیده‌اند و کسانی که آزاد شده‌اند از آن‌ها خبر آورده‌اند.
کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هفتم گزارشی در مورد مسئله ربوده شدن امام موسی صدر منتشر کرده است گفته می‌شود این گزارش بیش از هزار صفحه بوده ولی تنها ۲۷۰ صفحه آن چاپ شده است آیا موارد محرمانه‌ای در گزارش بوده است؟
این گزارش عمدتا مطالب و اسناد و مدارکی است که در پرونده ربوده شدن امام موسی صدر وجود دارد و به نظر می‌رسد موارد حذف شده بیشتر از بازجویی‌هایی بوده که از افراد متخلف در دادگاه شده است.
شما گفتید رهبران عرب موافق بودند که قذافی، امام موسی صدر را نگه دارد و در واقع برباید، چرا باید چنین خواسته‌ای داشته باشند؟
روش صدر، اتحاد ادیان و حل اختلافات و برقراری صلح، حل مشکلات سیاسی و درگیری‌های بین اعراب بود، کسانی که از جنگ منفعت می‌بردند مخالف امام موسی صدر بودند.
چقدر امیدوارید که راز ربوده شدن امام موسی صدر و سرنوشت نهایی ایشان مشخص شود؟
ما هنوز برای برگشت ایشان فعالیت می‌کنیم و این نشان می‌دهد امیدواریم. از نظر دینی وظیفه داریم، نمی‌توانیم بی‌تفاوت باشیم. اگر دولت‌ها فعال بودند مسئله زود‌تر حل می‌شد. از دولت جمهوری اسلامی ایران چه انتظاری دارید؟
ایران خیلی می‌تواند موثر باشد. اول انقلاب هنوز قذافی را نشناخته بودند فکر می‌کردند یک انقلابی مسلمان و متدین است ولی او خودش را به همه شناساند و اولاً در دامن آمریکا و اسرائیل کثیف و مجرم است. بعد از این سال‌ها ایران خیلی خوب می‌تواند فعالیت جدی داشته باشد. ما خانواده صدر بیشتر از این نمی‌توانیم. سال‌های سال اس که با شخصیت‌های مذهبی، سیاسی و دولتی دیدار کرده‌ایم ولی فایده نداشته است، کسی به حرف ما گوش نمی‌دهد، دولت‌ها باید به دنبال این قضیه باشند، اگر فعالیت نکنند، یعنی نمی‌خواهند. امام موسی صدر یک شهروند ایرانی است، انسان بزرگ و پر اهمیتی است وظیفه ایران است که فعالیت بیشتری کند، امیدواریم در سال سی‌ام این ماجرا، فعالیت‌های جدی‌تری شروع شود.
از فعالیت‌های خودتان در موسسه خیریه‌ای که در شهر صور لبنان دارید بگویید؟ چه زمانی و چرا از ایران به لبنان رفتید؟ فعالیت‌های موسسه در چه زمینه‌هایی است؟
امام موسی صدر به دعوت سید عبدالحسین شرف الدین در سال ۱۹۵۸ میلادی به لبنان رفتند. شرف الدین قصدشان این بود که ایشان را جانشین خود کنند. آقای شرف الدین از شخصیت‌های مهم شیعیان لبنان بودند و همه امور شیعیان در دست ایشان بود. بعد از فوت ایشان، اخوی سال ۱۹۵۹به لبنان رفتند، کارشان را با تأسیس موسسات خیریه و علمی برای شیعیان آغاز کردند. به این رسیده بودند که محروم‌ترین طایفه در لبنان شیعیان هستند، لذا برای پسران و دختران آن‌ها موسسه‌های زیادی درست کردند از مدارس ابتدایی، حرفه‌ای، بیمارستان و مسجد گرفته تا مجلس اعلای شیعیان لبنان حرکت محرومین که شاخه نظامی جنبش امل (افواج مقاومت لبنان) برای مبارزه با اسرائیل بود. موسساتی که برای زنان و دختران تاسیس کردند و با افتخار اداره آن‌ها را به من سپردند. من آن زمان تازه به لبنان رفته بودم.
چند سالتان بود که به لبنان رفتید؟
۱۵ سالم که شروع به فعالیت کردم و زیر نظر ایشان، دوره‌هایی دیدم و همزمان تحصیل هم می‌کردم. بعد هم که ازدواج کرده ماندگار شدم، اهل مهمانی و برو بیا نبودم، روحم را ارضا نمی‌کرد خانم‌های شیعه وضعشان با الان خیلی فرق داشت، امروزه زندگی بهتری دارند.
تحصیلات شما در چه زمینه‌ای است؟
فلسفه. فوق لیسانس فلسفه از دانشگاه بیروت دارم. دوره‌های زیادی در مدیریت دیده‌ام. سفر‌ها و کنفرانس‌های زیادی رفته‌ام و هر جا کار مفیدی باشد می‌روم. روز به روز کار موسسه بیشتر پیش می‌رود ما هم باید با زمان پیش برویم. امام موسی صدر خیلی علاقه داشت که کار‌ها در نهایت تمسک به دین و اسلام و تشیع و خیلی مدرن، شیک و قشنگ باشد. معتقد بود بهترین و شیک‌ترین مکان‌ها را باید برای فقیر‌ترین مردم ساخت که در آنجا تحصیل کنند و تربیت شوند تا یاد بگیرند که می‌توانند خوب زندگی کنند.
نام موسسه شما چیست و در چه زمینه‌هایی فعال است؟
الموسسات الامام صدر. موسسه بخش‌های کودکستان، شیرخوارگاه و مهدکودک برای مادران کارمند دارد. بچه‌هایی که در موسسه ما آموزش می‌بینند اغلب از دو طبقه بسیار پایین و بسیار بالا هستند، بچه‌هایی که اغلب کندند، معلول نیستند ولی به دلیل بی‌توجهی عکس العمل کندی در برابر مسائل دارند.
بچه‌های فقیر توجیه دارد که مسائلشان ناشی از فقر است امام بچه‌های خانواده‌های ثروتمند چرا؟
طبقات مرفه و بالای جامعه فرصت ندارند برای بچه‌ها وقت بگذارند آن‌ها را رها می‌کنند، وقتی درس نمی‌خوانند اهمیت نمی‌دهند. نسبت به مشکلاتشان بی‌توجه هستند، غرق در خوشگذرانی‌های دنیایی‌اند. بچه‌های مردم فقیر هم که با مرغ و خروس و گوساله و گاو بزرگ می‌شوند. ما آن‌ها را تمرین می‌دهیم. روان‌شناس و ارتوپد و گفتار درمانی داریم. با حرکات موسیقی تمام بدن آن‌ها را وادار به ورزش می‌کنیم. به این حرکات رقص نمی‌گوییم، می‌گوییم حرکات موزون، خیلی حالشان بهتر می‌شود.
بخش پرستاری و مددکاری هم داریم، آن‌ها درس طلبگی هم می‌خوانند. معتقدیم کسانی که از موسسه خارج می‌شوند باید مسلح به علم و دین باشند و بتوانند با خانواده‌های بچه‌ها تماس بگیرند و از آن‌ها برای ادامه آموزش‌های بچه‌ها کمک بگیرند. بخش‌های آموزشی، منشی‌گری، آرایشگری، گلسازی، تربیت مربی کودک، هتلداری، تربیت بهیار و... را هم داریم. روی فعالیت‌های حرفه‌ای خیلی نیور می‌گذاریم.
منطقه ما به این چیز‌ها نیاز زیادی دارد. دوره‌های حرفه‌ای یک ساله به شکل نظری و عملی هم داریم. این دوره‌ها را در میان روستاییان اجرا می‌کنیم و پرستاران و بهیاران هم در درمانگاهی که در جنوب لبنان داریم آموزش عملی می‌بینید. با سازمان‌های بین المللی نیز همکاری می‌کنیم. مثل U. N. D. P این سازمان خیلی به زن‌ها کمک می‌کند هویت جهانی دارد. انسان‌هایی عضو آن هستند که هدفشان کمک به زنان و کودکان در سراسر جهان است. کارشان را با سیاست قاطی نمی‌کنند، به ما خیلی اعتماد دارند. کار ما فعالیت روی انسان به عنوان بر‌ترین موجود روی زمین است. صدر معتقد بود که باید انسان‌های فوق العاده ترتیب کرد، مادر خوب، پدر خوب و بچه خوب.