در کشور امام موسی صدر هیچ یک از مسئولان موضعی در خصوص حکم دادگاه لبنان و جلب قذافی نگرفتند و دم برنیاوردند مبادا که رای لیبی را از دست بدهیم.
چندی پیش که قذافی به فرانسه سفر کرده بود، برنار کوشنر وزیر امور خارجه این کشور حاضر نشد با قذافی دیدار کند و در چند مصاحبه اعلام کرد که: «من» زندانیان و مفتودین «به ویژه ربوده شدن» دوست عزیز «موسس جنبش امل لبنان، امام موسی صدر را که ۲۸ سال پیش طی دیداری از لیبی ربوده شد، فراموش نمی‌کنم.» [۱۹] اما هفته پیش که دادگاه لبنان حکم جلب قذافی را صادر کرد، در ایران اسلامی که همواره داعیه دفاع از حقوق بشر را داشته و حتی قصد دارد از حقوق تضییع شده مسلمانان در کشورهای اروپایی دفاع کند و در کشور امام موسی صدر هیچ یک از مسئولان موضعی در خصوص حکم دادگاه لبنان و جلب قذافی نگرفتند و دم برنیاوردند مبادا که رای لیبی را از دست بدهیم!
تخم وفا و مهر در این کشت زار نیست خبر کوتاه بود: لیبی به قطعنامه ضد ایرانی رأی مثبت داد. سی سال پیش از این نیز خبر کوتاه بود: امام موسی صدر در لیبی ربوده شد. از زمانی که امام موسی صدر و دو همراهش در لیبی ربوده شدند تا به امروز بسیاری از دلسوزان و عقلای قوم خواستار واکنش مناسب در برابر اقدام ربودن امام صدر شدند و گفتند که قذافی و حکومتش قابل اعتماد نیستند و «با طناب قذافی نباید به چاه افتاد» [۱] بسیاری از جمله مراجع تقلید وقت و بزرگانی چون شهید چمران فریاد برآوردند که: «مگر ما به خاطر خدا قیام نکرده‌ایم؟ مگر به راه علی و حسین نمی‌رویم؟ مگر نمی‌خواهیم که ارزش‌های خدایی را استقرار دهیم؟ چگونه می‌خواهیم که انقلاب اسلامی ایران را با کثافات مجرمین آلوده کنیم؟ چگونه می‌توانیم طهارت و اخلاص بی‌نظیر شهدای انقلاب ایران را لجن‌آلود کنیم؟...
صلاح انقلاب ایران نیست که خود را به چنین جنایتکارانی آلوده نماید. بار‌ها درخواست زیارت معمر قذافی را به ایران رد کرده‌اند؛ و دولت ایران نیز بار‌ها درخواست تجدید روابط دو دولت را موکول به بازگشت موسی صدر کرده است. چطور یک‌باره خبر تجدید روابط با لیبی انتشار می‌یابد و جلود معاون معمر قذافی رهسپار ایران می‌شود؟ مگر تغییری در برنامه و خط مشی بوجود آمده است؟ یا مگر آدم‌دزدی و یا آدم‌کشی دیگر جرم نیست؟ راستی حرام است که طهارت انقلاب ما به کثافات این جنایت‌کاران آلوده گردد.
راستی حرام است که این مصلحت‌طلبان بی‌دین، انقلاب اسلامی ایران را ملعبه سیاست‌بازی‌های خود کنند تا در دنیای ظلمانی و طوفانی موجود ندای اسلام و انقلاب در دهند و ستمدیدگان محروم و مظلوم را بفریبند.ای محمد (ص)،ای خاتم‌النبیین،ای سرور انسان‌ها، تو کجایی که ببینی چه کسانی رسالت پاک تو را برای خودخواهی‌های خود آلوده می‌کنند و به نام اسلام بزرگ‌ترین ضربه‌ها را به اسلام می‌زنند.ای علی (ع)،ای مظهر اسلام راستین،ای رمز انسانیت...» [۲]
امام راحل (رض) در پی انتشار بیانیه مورخ ۲۷ تیر ۱۳۵۸ وزیر خارجه وقت در خصوص «تدارک روابط سیاسی ایران و لیبی» که نشست و مخالفت مراجع عالیقدر وقت قم را موجب شد، در دیدار ۲۹ تیر ۱۳۵۸ خود با وزیر خارجه ضمن تایید نظر مراجع عظام قم دستور دادند تا «موضوع روابط ایران و لیبی فعلا مسکوت گذارده شود» [۳] نیز فرمودند: «به سرهنگ قذافی بگویید هرچه زود‌تر در مورد سرنوشت امام موسی صدر رسیدگی کند.» [۴]
شهید محراب، آیت الله صدوقی نیز چنین دردمندانه گفته بود: «متأسفانه شنیده شد که یک عده در ایران دست و پا مىکنند که روابط بین دولت لیبى و ایران برقرار شود. با اینکه گویا مراجع محترم گفته بودند که تا تکلیف امام موسى صدر روشن نشود، دولت ایران حق ایجاد روابط با دولت لیبى را ندارد. ولى جمعى هستند که اصرار در این امر دارند، حالا چه اصرار دارند بر این معنا، من هنوز نتوانستم بفهمم که وجه اصرارشان چیست؟ یقیناً دولت لیبى از ایشان با اطلاع است و مىداند کجاست. مسئول ایشان هم خود دولت لیبى است... وظیفه دولت ایران هم آن است که مادامى که خبرى از این شخصیت بزرگ نشود، قرار دادى با دولت لیبى منعقد نسازد. معنى ندارد که چنین شخصیت بزرگوارى در آنجا محبوس باشد و دولت ایران هم هیچ نگوید. صلاح کشور شیعه، صلاح شیعیان دنیا و صلاح دولت ایران نیست که تا زمانى که از این مرد بزرگ خبر صحیحى به دست نیامده با لیبى پیمانى ببندند.» [۵]
مراجع تقلید گفته بودند که «لیبی تنها مسئول ربودن امام موسی صدر و تنها مرجعی است که در این باره باید مواخذه شود.» [۶]
و این مسئله را، «هتک کرامت علمای مسلمین» [۷] نامیدند. ۱۹۹ تن از نخبگان کشور از علما و روسای دانشگاه‌ها و فرهیختگان گرفته تا فعالان سیاسی از جمله بزرگانی چون آیات عظام موسوی اردبیلی، مشکینی، جوادی املی، طاهری اصفهانی، مظاهری، گرامی و غیره در زمستان ۱۳۸۲ طی نامه‌ای که به نامه نخبگان موسوم شد خواستار «اتخاذ تدابیر دیپلماتیک شایسته جهت ابراز نارضایتى ایران از عملکرد دولت لیبى» شدند. مراجع عظام تقلید هم اکنون نیز مصرانه بر این مسئله تاکید کرده‌اند و از گسترش روابط با دولت لیبی و عدم جدیت دولت در پیگیری این مسئله به شدت ناراحت و متأثرند. [۸]
این‌ها همه مربوط به قضیه ربودن امام موسی صدر و غیر از کینه ورزی‌ها و خصومتهای چندین ساله قذافی و دولت لیبی در برابر ایران است. مراجعه به تاریخ روابط ایران و لیبی به خوبی این مسئله را آشکار می‌کند.
در اینجا تنها فهرست وار به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱- کمک به تجزیه طلبان خوزستان و حمایت مالی و نظامی از آنان [۹]
۲- چاپ نقشه‌هایی با تغییر نام خلیج فارس به خلیج عربی در لیبی [۱۰]
۳- دادن اطلاعات هسته‌ای ایران به آمریکا [۱۱]
۴- ارسال نامه محرمانه در سال ۱۳۸۳ به رئیس وقت شورای‌امنیت و درخواست برای به جریان افتادن شکایت سابق لیبی و سه کشور عربی دیگر علیه ایران درباره جزایر سه‌گانه خلیج‌فارس [۱۲]
۵- پیش بینی قذافی مبنی بر اینکه «انقلاب ایران به زباله‌دان تاریخ خواهد پیوست.» [۱۳]
۶- حمایت از جدایی طلبان کُرد ایران برای تشکیل دولت مستقل کُرد [۱۴] جالب‌تر از همه این‌ها آن است که برخی از افرادی که همواره روابط خوبی با معمر قذافی داشته‌اند به غیر قابل اعتماد بودن رهبر لیبی اشاره کرده‌اند که به طور نمونه می‌توان به این دو مطلب توجه کرد: «زمانی که مدت اقامت حضرت امام در پاریس رو به پایان بود، به ایشان پیشنهاد دادیم به لیبی بروند. تصور ما این بود که ایشان از این پیشنهاد استقبال کنند، اما امام خمینی نپذیرفتند و سخنی به این مضمون فرمودند که با طناب قذافی نباید به چاه افتاد.» [۱۵]
و یا «وضعیت لیبی یک وضعیت متعادل و قابل‌پیش‌بینی نبود. ببینید! به عنوان مثال من خودم همان وقت یک سفر به لیبی رفتم. یک مأموریتی بود از طرف همان دوستان انقلاب اسلامی ایران که باید به لیبی می‌رفتم و انجام می‌دادم. آنجا به جای اینکه کمکم کنند، من را به زندان انداختند و بعد هم بیرونم کردند!... البته با دیگران هم برخوردهای مشابهی را کرده بودند. یعنی دوستان دیگری هم بودند که به لیبی رفتند و به نتیجه نرسیدند. می‌خواهم بگویم که نوع برخورد آقایان در این کشور، نامتعادل و ناموزون است؛ قابل محاسبه نیست.» [۱۶]
تاکنون توجیه دولتمردان و دیپلماتهای باتجربه! وزارت امور خارجه در دیدارهای خصوصی این بوده است که لیبی، عضو شورای امنیت است و ما به رأی لیبی نیازمندیم. اصولاً به نظر می‌رسد سفر اخیر معاون اول رئیس جمهور به لیبی و انعقاد یازده معاهده به این امید بود که لیبی در شورای امنیت به نفع ایران رأی دهد. اما همانگونه که بسیاری از کار‌شناسان پیش بینی کرده بودند، لیبی تنها به دنبال گرفتن امتیازات خود از آمریکاست. کشوری که رهبرش بادیه نشین بوده و تنها نصف جمعیت تهران را داراست، به خوبی و با مهارت هر چه تمام‌تر دیپلماتهای باهوش! ما را بازی می‌دهد. البته نباید گمان برد این مسئله منحصر به دولت کنونی است. در دولت‌های گذشته نیز وضع به همین منوال بوده است. جالب آنکه معاون محترم عربی آفریقایی وزارت امور خارجه در دولت آقای خاتمی نیز بر گسترش روابط با لیبی تأکید دارد. [۱۷]
با تاسف باید گفت عده‌ای سرنوشت امام موسی صدر را به چند موشک اسکاد لیبی فروختند. [۱۸]
تاریخ در این باره به خوبی قضاوت کرده و خواهد کرد. چرا که همواره دلسوختگانی بوده‌اند که هشدار دهند اما عده‌ای منافع و مصالح و روابط خانوادگی و شخصی خود را با معمر قذافی بر پیگیری جدی قضیه امام موسی صدر ترجیح داده‌اند و هرگاه در برابر خبرنگاران یا مردمی قرار گرفته‌اند که ناچار به ارائه پاسخ شده‌اند این جواب کلیشه و تکراری را داده‌اند که: «پیگیری قضیه امام موسی صدر همواره در دستور کار ما بوده است.» چندی پیش که قذافی به فرانسه سفر کرده بود، برنار کوشنر وزیر امور خارجه این کشور حاضر نشد با قذافی دیدار کند و در چند مصاحبه اعلام کرد که: «من» زندانیان و مفتودین «به ویژه ربوده شدن» دوست عزیز «موسس جنبش امل لبنان، امام موسی صدر را که ۲۸ سال پیش طی دیداری از لیبی ربوده شد، فراموش نمی‌کنم.» [۱۹]
اما هفته پیش که دادگاه لبنان حکم جلب قذافی را صادر کرد، در ایران اسلامی که همواره داعیه دفاع از حقوق بشر را داشته و حتی قصد دارد از حقوق تضییع شده مسلمانان در کشورهای اروپایی دفاع کند و در کشور امام موسی صدر هیچ یک از مسئولان موضعی در خصوص حکم دادگاه لبنان و جلب قذافی نگرفتند و دم برنیاوردند مبادا که رای لیبی را از دست بدهیم! شاید فراموش کرده‌ایم سید حسن نصر الله از تمام کشورهای عربی خواست اگر می‌خواهند از مقاومت تشکر کنند و اگر می‌خواهند کمکی به لبنان کنند، کمکشان آزاد کردن امام موسی صدر باشد.
ظاهراً ما تبحر خاصی داریم که هم پیمانان صادق و هم کیشان خود را از جمله رهبران شیعه لبنان از امل و حزب الله گرفته تا مجلس اعلای شیعیان از خود برنجانیم. تا در نهایت قذافی ایران را موضوعی جذاب بداند تا به وسیله آن مشکلات خود را با کشورهای غربی و آمریکا حل کند و هرجا لازم دید کمی به سمت ایران بغلتد تا از آمریکا و اروپا امتیاز بگیرد. خیال قذافی از سوی ایران آسوده است. وی نیک می‌داند دولتی که از سی سال پیش تا کنون حتی یک بار سفیرش را برای ربودن امام موسی صدر احضار نکرده، هم اکنون نیز سکوت اختیار می‌کند و نه تنها اعتراضی نخواهد کرد که می‌کوشد رای منفی لیبی را توجیه کند. [۲۰]
قذافی به خوبی می‌داند که سیاست ایران در برابر لیبی «رافت اسلامی!» است و بس؛ و عزت و حکمت و مصلحت در اینجا راهی ندارد!
به همین علت است که نماینده لیبی در شورای امنیت صراحتاً در جلسه رای گیری اعلام می‌کند که «برای حفظ وحدت!
شورای امنیت علیه ایران رأی می‌دهد.» سخن کوتاه کنم که: هر چند کازمودم هیچم نبود سودم مَن جَرَّب المُجَرّب حَلّت به النّدامة
علیرضا محمودی مسئول گروه حقوقی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر
پی نوشت‌ها:
[۱] ر. ک. به فخرزاده، سعید؛ «خاطرات علی جنتی»؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ چاپ اول؛ ۱۳۸۱، ص۱۵۷ تا ۱۵۸.
[۲] فریاد دردمندانه شهید چمران علیه رابطه ایران و لیبی؛ ۱۳۵۸
[۳] http://www.revayatesadr.com/?PId=6&MId=114
[۴] http://www.revayatesadr.com/?PId=23&MId=177 سخنان امام راحل (رض) خطاب به جلود، ۷/۱۲/۱۳۵۷
[۵] یادنامه امام موسی صدر، به کوشش سید هادی خسروشاهی، مصاحبه با شهید صدوقی
[۶] بیانیه آیت الله العظمی سید حسن طباطبایی قمی
[۷] بیانیه آیت الله العظمی سید عبدالله شیرازی
[۸] مراجع تقلید در دیدارهای خود با خانواده امام موسی صدر و نیز مسئولین جمهوری اسلامی نارضایتی خود را اعلام کرده‌اند.
[۹] مباحث کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی/۱۰۰، لیبی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، ص۸۸
[۱۰] پایگاه فرهنگی روایت صدر، مصاحبه با دکتر ابراهیم یزدی
[۱۱] مجله راهبرد، شماره ۳۴، سخنرانی حجت‌الاسلام حسن روحانی
[۱۲] مقاله صید در پی صیاد، پایگاه اطلاع رسانی امام موسی صدر
[۱۳] پایگاه فرهنگی روایت صدر، مصاحبه با دکتر سید علی اصغر غروی
[۱۴] پایگاه فرهنگی روایت صدر، مصاحبه با دکتر ابراهیم یزدی
[۱۵] ر. ک. به فخرزاده، سعید؛ «خاطرات علی جنتی»؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ چاپ اول؛ ۱۳۸۱، ص۱۵۷ تا ۱۵۸
[۱۶] پایگاه فرهنگی روایت صدر، مصاحبه با سید محمد صادق حسینی
[۱۷] روزنامه کارگزاران ۲۸ بهمن۸۶، مصاحبه با سید محمد صدر
[۱۸] مصاحبه محسن رفیق دوست با هفته نامه شهروند
[۱۹] پایگاه اطلاع رسانی امام موسی صدر http://www.imamsadr.ir/news/news.php?id=4128
[۲۰] مصاحبه نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد با برنامه ۴۵ دقیقه شبکه خبر، ۱۷/۱۲/۱۳۸۶