به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، نشست «برای انسان گرد آمده‌ایم» با سخنرانی «امام موسی صدر انسانی که باید شناخت» و معرفی مجموعه تازه منتشر شده
«گام به گام با امام» ظهر 17 اردیبهشت ۱۳۹۷ در تالار صدر دانشکده عمران و حمل نقل دانشگاه اصفهان برگزار شد.
در این برنامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن الویری، عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم، دکتر جعفر شاه نظری، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه اصفهان و مدیر و جمعی از همکاران مؤسسه امام موسی صدر حضور داشتند.
احیای اخلاق و نگاه امام موسی صدر به انسان اهمیت دارد
جعفر شاه‌نظری ضمن خوشامد گویی به حاضران در برنامه گفت: جهان محل زندگی ما و فرهنگ و فضایی که در آن نفس می‌کشیم، به برخی مولفه‌های ضروری احتیاج دارد که همه این مولفه‌ها در شخصیت امام صدر هست. اگر ما امروز که 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، صحبت از تمدن اسلامی می‌کنیم، باید بدانیم که هر تمدنی مولفه‌هایی دارد و باید برجسته شود.
وی افزود: یکی از این مولفه‌ها رویکرد انسان‌وارانه به انسان است که در شخصیت امام صدر برجسته است. نگاه امام صدر به انسان حزبی و ایدئولوژیک نیست و این نگاه بر پایه عزت و کرامت انسان استوار است. اگر او در محیط متکثری چون لبنان موفق بود، به دلیل همین نگاه انسان‌محورش است. این نگاه را پیامبر اسلام نیز توصیه و تاکید می‌کرد. ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که تمدن اسلامی می‌خواهیم اما به مولفه‌هایش اعتنایی نداریم. کرامت و اخلاق انسانی پایه جامعه تمدنی است.
شاه‌نظری همچنین گفت: در جامعه امروز ما که بداخلاقی فرهنگ شده، احیای اخلاق و نگاه امام موسی صدری به انسان اهمیت دارد. امیدوارم چند برنامه و همایش در دانشگاه اصفهان برگزار کرده و همه ویژگی‌های ایشان را تحلیل کنیم. آن نگاه دلسوزانه و مخلصانه که از ویژگی‌های برجسته شخصیتی ایشان است باید بررسی شود. کار ایشان با پشتوانه عشق بود نه کار برای مزد. باید این صفات را برای جوانان امروز برجسته کرده و شخصیت امام صدر را به عنوان الگو به آنها معرفی کنیم. جوان باید الگو بگیرد و خود دلسوزانه و با همت و تلاش به ساخت جامعه بپردازد.
«گام به گام» نقطه کانونی پژوهش‌ها درباره امام صدر
حورا صدر، مدیر مؤسسه امام موسی صدر نیز در این همایش به معرفی مجموعه «گام به گام با امام» پرداخت و گفت:
«گام به گام با امام» پس از 10 سال تلاش جمعی در اسفند سال گذشته، 1396 منتشر شد. جمع‌آوری این مجموعه و انتشار آن در لبنان نیز ۱۰ سال طول کشید. گروهی از کارشناسان در لبنان از سال 1991 با تلاشی خالصانه اسناد پراکنده امام صدر را گردآوری کرده و پس از آماده‌سازی برای نخستین بار در سال 2000 میلادی منتشر کردند.
وی افزود: مؤسسه امام موسی صدر در تهران از سال 1386 ترجمه فارسی این اثر را آغاز کرد و آماده‌سازی آن نزدیک به 10 سال زمان برد. مراحل انتخاب مترجم و ویراستار کار سختی بود. وسواس بسیاری نیز برای رعایت امانت در انتقال محتوا به خرج دادیم، به‌گونه‌ای که حتی مجبور شدیم چند مجلد را پس از ترجمه اول دوباره ترجمه کنیم.
حورا صدر در ادامه گفت: امام موسی صدر در سال 1969 سخنرانی مهمی با موضوع «نقش دانشجویان در آینده‌سازی یا سرنوشت سازی» در جمع دانشجویان دانشکده حقوق لبنان انجام داد که بسیار مهم است. ترجمه فارسی این سخنرانی در جلد دوم مجموعه «گام به گام با امام» منتشر شده است. امام صدر در ابتدای این سخنرانی می‌گوید که دانشجو کیست و ما چرا از دانشجو صحبت می‌کنیم؟ امام خود می‌گوید که دانشجو ویژگی‌ها و شایستگی‌هایی دارد و علم می‌آموزد.
مدیر مؤسسه امام موسی صدر همچنین به بیان ویژگی‌های جوانان از منظر امام موسی صدر پرداخت و گفت: از نظر امام صدر جوانان ویژگی‌های چندگانه‌ای دارند؛ نخست اینکه قدرت آنها بیشتر است و قدرت، سبب کامیابی است. هر تلاشی نیازمند نیروست و هرچه نیرو بیشتر باشد تلاش بیشتر است. همچنین صبر و تحول جوانان هم زیادتر از دیگران است.
حورا صدر افزود: از دیگر ویژگی‌های جوانان از نظر امام صدر شکیبایی بیشتر آنان در برابر تمایلات بیشتر است. همچنین فرصت روزانه و شور آنها در هنگام لزوم زیادتر از دیگران است. از نظر امام صدر جوان هنوز ارتباط و وابستگی‌اش به جامعه کمتر است، بنابراین انگیزه و قدرت بیشتری برای تغییر دارد.
مدیر مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر همچنین جوانان پژوهشگر را به تحقیق روی مجموعه «گام به گام با امام» دعوت کرد و گفت: این مجموعه 12 جلدی اکنون در اختیار شماست و در عمل برای این تهیه شده که امام موسی صدر را که عالمی متعلق به ایران است به اهالی همین سرزمین بشناساند. یکی از برنامه‌های مهم ما در مؤسسه نیز شناساندن این شخصیت به ایرانی‌هاست. جای این مجموعه در دانشگاه و حوزه است تا جوانان، محققان و کارشناسان با آن آشنا شده و روی آن پژوهش کنند.
نقد کردن، اندیشه‌های امام صدر را زنده نگه می‌دارد
حورا صدر اضافه کرد: امام صدر صرفا 18 سال در لبنان فعالیت کردند. این دوره هرچند کوتاه بود اما دستاوردهای مهم و بزرگی را دربرداشت. این دستاوردها حتی امروز هم بروز و ظهور دارد. ایشان فرصت نظریه‌پردازی نداشت و اصلا کار او هم این نبود. بنابراین دیگران باید از دستاوردهای ایشان برای نظریه‌پردازی استفاده کنند. امیدوارم اساتید دانشگاه هم به نگارش پایان‌نامه درباره اندیشه و عمل امام صدر دعوت کنند و هم جلسات نقدی در این باره برگزار شود. نقد کردن این اندیشه را بیشتر زنده نگه می‌دارد.
فرزند امام موسی صدر در بخش دیگری از سخنان خود به بیان ویژگی‌های امام موسی صدر پرداخت و گفت: امام صدر تجربه موفقی داشت و توانست با کلام و رفتارش افراد را جذب کند. او به نوع نگاه خود معتقد بود و بر اساس آن عمل می‌کرد. ویژگی مهم امام صدر انسجام میان فکر و رفتار و عملشان است. ویژگی دیگر نیز نوع معرفی ایشان از اسلام است. خودشان در یکی از سخنرانی‌ها می‌گویند: «من همان حرف‌هایی را می‌زنم که در حوزه فرا گرفته‌ام اما در ظرف خوبی بیان می‌کنم که دیگران می‌پذیرند.»
وی ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های امام صدر، عالم بودن به زمانش است. تلاش بسیار او برای شناخت زمانه امر مهمی است. او در چند سال ابتدایی حضورش در لبنان تقریبا به همه شهرها و روستاهای لبنان سفر کرد و نزد همه مردمان رفت. این کار باعث شد تا کمبودها و محرومیت‌های مردم را با تمام وجود درک کرده و راه‌حل‌هایی برای آن پیدا کند. مجموعه «گام به گام با امام» همه این مسائل را به تفکیک و با جزئیات مطرح کرده است.
چه ضرورتی دارد امام صدر را بشناسیم؟
حجت‌الاسلام دکتر محسن الویری، سخنران این نشست نیز در سخنانی گفت: تشکر ویژه‌ای از مؤسسه امام موسی صدر دارم که این دایرةالمعارف درخور را آماده کردند. «گام به گام با امام» نظمی مبتنی بر توالی زمانی و همچنین زبانی روان و سلیس دارد. با نگاه نخست به این مجموعه متوجه می‌شویم که مقوله انسان و چیستی او در نقطه کانونی پژوهش و پرسش‌های بشری قرار دارد.
وی افزود: چرا ما باید امام موسی صدر را بشناسیم؟ چه ضرورتی دارد که وقت و توان پژوهشی خودمان را صرف شناخت این عالم بزرگ کنیم. بزرگترین چالش اندیشه‌های اصلاحی به تحقق درآوردن آنهاست. برنامه‌ها خوب تدوین شده و شعارهای خوبی داده می‌شوند، اما مهم این است که این آرمان‌های دینی چگونه به اجرا برسند؟ امروزه پس از گذشت ۴ دهه از جمهوری اسلامی درک مهمی از دشواری اجرایی کردن این شعارها داریم بنابراین برای ما بررسی نمونه‌های موفق یک ضرورت است.
اهتمام به محیط اجتماعی ویژگی مهم عالم دین است
الویری ادامه داد: کسی شک ندارد که امام موسی صدر در دوره کوتاه خود در لبنان توانست این کشور را به‌ویژه مناطق شیعه‌نشین را بسازد و آنان را از حضیض خواری به اوج ببرد. امام صدر از لبنان و شیعیانش سرزمینی ساخت که ضمن برخورداری از رفاه نسبی و برطرف شدن فقر، سطح اثرگذاری آنها از بخش خود به کشور، از آنجا به منطقه و از منطقه به امت اسلامی برسد. اکنون این سرزمین در تحولات جهانی تاثیرگذار است و این نشان از موفقیت امام صدر دارد و همین نکته ضرورت بازخوانی اندیشه و رفتار این انسان را که توانست در میدان عمل موفق باشد، مطرح می‌کند.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم در بخش دیگری از سخنان خود بر ضرورت همراه شدن عمل با علم اشاره کرد و گفت: در اندیشه دینی ما علم و اندیشه همراه با عمل توصیه شده و اگر عمل نباشد علم هم پایداری نخواهد داشت. امام صادق می‌فرمایند که علم و عمل همزادند. علم و دانش عمل را فریاد می‌زنند و به سمت خویش می‌خوانند و اگر عمل پاسخ داد که می‌مانند وگرنه علم رخت می‌بندد و می‌رود. این فقط در ساحت فردی نیست و باید آن را به اجتماع هم کشاند. آمیختن علم و عمل امام صدر به یک تجربه موفق رسید و در معرض دید و داوری ما قرار گرفت. وقتی که از امام صدر صحبت می‌کنیم باید به این پرسش پاسخ دهیم که تبار امام صدر را چه می‌دانیم؟ امام صدر را باید یک عالم دینی در نظر گرفت. بی‌تردید امام صدر سیاستمدار قهاری بود، اما تبار او سیاستمداری نیست. او هم مصلح اجتماعی و هم سیاستمدار و... است اما از تبار هیچکدام نیست. او عالمی دینی است. عالم دینی کسی است که فهم عمیق و درخور از دین دارد و به اجرایی کردن دین می‌اندیشد و اهتمام به محیط اجتماعی یکی از ویژگی‌های مهمش است.
الویری افزود: لازمه اینکه فکری در میدان عمل موفق باشد و تحول مثبت در جامعه ایجاد کند و آن را به اعتلا برساند، برخورداری از پشتوانه جدی است. داشتن پشتوانه جدی به انتخاب راه‌حل‌های درست می‌انجامد. همچنین شخص باید در مقیاس فردی هم موفق باشد تا بتواند موفقیتی جمعی را ترتیب دهد. از همین منظر هم شناخت اقدام و عمل امام صدر از ضرورت بالایی برخوردار است.
در منظومه فکری امام صدر اسلام و انسانیت یکسان است
وی در ادامه با اشاره به اهمیت انسان در اندیشه امام صدر گفت: نقطه کانونی جامعه انسان است. در جلد دوم «گام به گام با امام» مقاله «اسلام، ارزش‌ها و مفاهیم انسانی» منتشر شده که کامل‌ترین تفسیرها درباره انسان را دربردارد. تعریف انسان از منظر امام صدر چنین است که انسان موجودی دارای اراده متاثر از محیط دارای تعامل با همنوعان و مخلوق خداوند است. خود ایشان بیان می‌کند که این تعریف واکنشی نسبت به دیگر تعریف‌ها در آن دوره است. این تعریف چهار ویژگی خطوط اصلی کمال انسانی را ترسیم می‌کند. به باور ایشان مهم انسانی بودن دین و دینی بودن انسان است. در منظومه فکری او اسلام و انسانیت یکسان و هم‌طراز هستند.
الویری در بخش دیگری از سخنان خود به انسان‌نگر بودن احکام اسلامی نیز اشاره کرد و گفت: اسلام انسان، انسانیت اوست. این تعبیر بسیار مهم است. اگر ما از این منظر به اسلام نگاه کنیم به مقوله‌ای می‌رسیم که از آن به عنوان انسان‌گرایی در حوزه علوم دینی تعبیر می‌شود. من واژه انسان‌گرایی را به جای انسان محوری توصیه می‌کنم. این انسان‌گرایی حتی مرگ را به زینت تعبیر می‌کند.
وی در پایان اشاره کرد: بنابراین گردآمدن ما برای انسان در این نشست متاثر و در پرتو اندیشه‌های امام صدر، در حقیقت گردآمدن برای رساندن هر چیزی در جایگاه بایسته خودش است. انسان در جهان مخلوقات خداوند نقطه کانونی طبیعت است. بنابراین باید توجه کنیم که انسان در اندیشه امام صدر دارای اختیار و اراده است. اگر به کرامت انسانی بی‌توجهی شود در حقیقت ما به اسلام توهین کرده‌ایم. در مقام اجرا نیز باید حفظ این کرامت انسانی مورد توجه قرار بگیرد. در روایات داریم عالم کسی است که مردم را از رحمت خداوند مایوس نکند، اما نباید آنها را به امید واهی هم بکشاند. امام صدر در مصاحبه‌ای درباره برخوردش با جوان‌ها می‌گوید: من در برخورد با جوانان یک چشمم را می‌بندم و یک چشمم را باز می‌‌گذارم و این همان مایوس نکردن از رحمت خداوند است.