در حالی که همه طوایف لبنان از برگزاری کنفرانس سران عرب در بیروت استقبال کرده و مخالفت خود را با تغییر مجل برگزاری بار‌ها و بار‌ها اعلام نموده‌اند برخی معتقد به تاخیر در زمان برگزاری و برخی دیگر بر تشکیل آن در زمان مقرر اصرار دارند و گروهی برگزاری کنفرانس را مشروط به عدم حضور یکی از رهبران عرب کرده‌اند. در صورت حضور قذافی در بیروت مشکل بزرگی پیش خواهند آمد، که تنها خدا می‌داند به چه نتایجی منجر خواهد شد.

در هفته‌های گذشته بحث‌های مذکور اوج گرفته و اظهار نظرهای گوناگون مقامات لبنانی و غیر لبنانی تی‌تر اول روزنامه‌ها و اخبار و رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است: دامنه بحث‌ها به رسانه‌های منطقه نیز کشیده شده و موضع گیری بسیاری از رهبران عرب را سبب گردیده است. ریشه اصلی مخالفت‌های مستقیم و غیر مستقیم رهبران سیاسی و دینی لبنان را باید در قضیه ربوده شدن امام موسی صدر در لیبی جست‌و‌جو کرد.

امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان در سال ۱۹۷۸- ۱۳۵۷ دو تن از بزرگان شیعه، شیخ محمد یعقوب و استاد عباس بدرالدینی در پی دعوت رسمی دولت لیبی، به لیبی سفر کرد و در طرابلس ناپدید شد. از آنجایی که این سفر سمی بود و این سه تن مهمانان رسمی سرهنگ قذافی بودند، مسوولیت ربوده شدن امام و همراهان متوجه حاکمیت لیبی شد. دولت لیبی تحت فشارهای بین المللی مجبور به پاسخگویی شد. اما به دلیل تناقض‌های بسیاری که در ادعاهای رسمی لیبی بود، نه تنها هیچ دولت عربی در هیچ مرجع قضایی بین المللی دولت لیبی را تبرئه نکرد، بلکه برخی رهبران جهان اسلام و جامعه عرب شخص معمر قذافی را به عنوان آمر و مسوول توطئه ربودن امام موسی صدر و همراهان اعلام کردند.

از جمله امام خمینی علی رغم درخواست‌های بسیار مقامات داخلی و خارجی دیدار معمر قذافی از ایران را منوط به روشن کردن قضیه ربودن امام موسی صدر کردند. نیز یاسر عرفات هنگام ترک بیروت در سال ۱۹۸۶ با ارائه سند و دلیل پرده از دخالت مستقیم سرهنگ قذافی در توطئه ربودن امام موسی صدر برداشت. همچنین مجامع قضایی بین المللی، از جمله دادستانی ایتالیا و لبنان، کلیه ادعاهای لیبی را نادرست خواندند و حکم بر ناپدید شدن امام در لیبی دادند. طبعا با رد ادعاهای لیبی از سوی اشخاص ذی صلاح و مراجع بین المللی، دولت این کشور به عنوان مسوول و مجرم شناخته شد.

علی رغم گذشت ۲۳ سال از ربودن رهبر شیعان لبنان، هنوز مردم لبنان از دولت لیبی خشمگین هستند و هبر آن را مقصر می‌دانند. لذا علی رغم وساطت برخی کشور‌ها در طول این سال‌ها هیچ‌گاه اجازه ندادند که معمر قذافی به لبنان بیاید. راهپیمایی ده‌ها هزار لبنانی، مسیحی و سنی و شیعه و دروز، به سوی مرز لبنان و سوریه و بستن مرز و ممانعت از ورود قذافی به لبنان و یا هجوم به فرودگاه بیروت و بستن آن را همه به یاد دارند. جامعه لبنان، در این بیست و سه سال از همه کشورهای اسلامی و عربی و سازمان کنفرانس اسلامی و دبیرخانه اجلاس سران عرب بار‌ها و بار‌ها برای روشن شدن کردن سرنوشت امام موسی صدر و همراهانش استمداد کرده وتاکنون نتیجه‌ای نگرفته است.

لذا امروز تنها راه حلی که برای دادخواهی خود یافته است مخالفت با ورود قذافی به لبنان و جلوگیری از آن است. آن‌ها می‌گویند: «آغوش ما برای پذیرفتن تمامی اعراب و رهبران عرب گشوده است و تمامهمت خود را در برگزاری به موقع کنفرانس عرب در بیروت به کار می‌بندیم، اما حضور قذافی را در این کشور نمی‌پذیریم. زیرا آمدن او به لبنان تحقیر و توهین ملت لبنان است. مگر آنکه تا قبل از اجلاس بیروت سرنوشت امام موسی صدر و همراهانش را روشن کند و آن‌ها را آزاد نماید.» علی رغم اینکه امام موسی صدر از طایفه شیعه است و بسیار سعی کردند که در این رابطه طایفه شیعه را در مقابل مصالح ملی لبنان قرار دهند، اما بسیاری از رهبران مسیحی و روحانی سیاسی سنی و حتی رهبر دروزیان لبنان، خواسته شیعیان را منصفانه، بر حق و ضرورت ملی دانسته و از آن حمایت کرده‌اند. حتی برخی دولت‌های غربی مانند یمن از دولت لیبی خواسته‌اند که به درخواست به حق مردم لبنان پاسخ مثبت بدهد.

آنچه ذکر شد تاریخچه مختصری از خواستگاه حوادث اخیر لبنان و علت اصلی واکنش‌های مردمی است. پیش بینی اینکه فشارهای دولت‌های عربی بر لبنان و رهبران لبنانی طی روزهای آینده بیشتر خواهد شد آخرین مصاحبه خانم رباب صدر- خواهر امام و رئیس موسسات امام صدر- را با روزنامه المستقبل می‌خوانیم: المستقبل: سفر اخیر شما به جمهورس اسلامی با چه هدفی انجام گرفت؟ سفر ما به ایران تنها به سبب قضیه امام موسی صدر نبود. چرا که ما دائما با این قضیه زندگی می‌کنیم، و هر ساعت و هر دقیقه در خدمت آن هستیم. طبیعی است که وقتی به ایران و یا هر کشور دیگری نیز سفر می‌کنیم امام در صدر اولویت‌هایمان قرار دارد. در ایران خانواده و دوستانی داریم، که همواره با آنان در ارتباط هستیم و دیدار می‌کنیم. در کنار این عزیران، با مقام معظم رهبری، جناب آقای خاتمی رئیس جمهور، دکتر خرازی وزیر امور خارجه، دکتر ولایتی وزیر خارجه سابق، دکتر محمد صدر معاون وزارت خارجه و برخی دیگر از برادران و مسوولان سیاسی و قضایی ایران نیز دیدار داشتیم.‌‌ همان طور که اطلاع دارید جمهوری اسلامی ایران هم اکنون در تمام ابعاد سیاسی و امنیتی قضایی، قضیه امام موسی صدر را پیگیری می‌کند.

دکتر محمد صدر نیز در ایام اقامت ما در این سفری به سوریه و لبنان داشت، و طبیعتاً قضیه امام موسی صدر در ملاقات ایشان با مسوولان این دو کشور نیز مطرح گردید. در دیدار با مقامات ایران تاکید داشتیم که اکنون دیگر وقت آن فرا رسیده است که حقایق مربوط به قضیه امام موسی صدر روشن و تمامی پرده‌ها از روی این قضیه کنار زده شود. همه مسوولا ایرانی در این خصوص با ما هم عقیده بودند. خصوصا حضرت آیت الله خامنه‌ای، که ما مدت‌ها بود که خدمت ایشان نرسیده بودیم، ایشان برای قضیه امام موسی صدر اهمیت بسیاری قائل است، و بر پیگیری آن تاکید فراوان دارد.

المستقبل:: مذاکرات آقای سید محمد علی ابطحی معاون رییس جمهور ایران با مقامات لیبی به کجا رسیده است؟‌‌

همان طور که اشاره کردم، رهبری ایران برای پیگیری قضیه امام اهمیت فراوانی قائل است، و به همین دلیل نیز آقای ابطحی ماموریت دارد تا در این خصوص اقدام کند. او تاکنون ملاقات‌های متعددی با مسوولان لیبی انجام داده است تا قضیه را به سرانجام برساند. طبیعتا اینجا مسائلی وجود دارد که نمی‌توان درباره آن‌ها سخن گفت. تنها به همین اندازه اعلام می‌کنیم که برای اولین بار است که دولت لیبی اعلام آمادگی کرده است، تا درباره این پرونده با مقامات ایرانی صحبت کرده و برای حل قضیه با این کشور تشریک مساعی کند. المستقبل: برخی از شایعات حاکی از آن هستند که مقامات لیبی به آقای ابطحی اطلاع داده‌اند، که امام موسی صدر به دست عناصر گروه فلسطینی (فتح - شورای انقلابی) به قتل رسیده است. این شایعات تا چه حد صحت دارند؟ آقای ابطحی خود این شایعات را تکذیب کرده است. ایشان طی مصاحبه‌های خود با مطبوعات، شایعات مربوط به ابونضال را تکذیب، و تاکید کرده است که چنین اطلاعاتی را از مقامات لیبی دریافت نکرده است.

المستقبل: در مورد آخرین اطلاعاتی که از این قضیه دارید توضیح دهید؟

خبر جدیدی وجود ندارد. به جز آنکه اراده و تلاش ایران بر آن است تا این قضیه در نزدیک‌ترین زمان حل و فصل شود. المستقبل: آیا این قضیه قبل از برپایی اجلاس سران عرب در بیروت حل خواهد شد؟ حقیقت آن است که ما این علاقمندی و جدیت را در رهبران ایران مشاهده کردیم. در مور رهبران سوریه همین احساس را داریم. آرزوی ما این است که این قضیه قبل از تشکیل اجلاس سران عرب حل شود. ما اصرار داریم که اجلاس سران عرب در بیروت برگزار شود و تمامی رهبران عربی در آن مشارکت جویند.

المستقبل: در مورد آمدن سرهنگ قذافی به لبنان قبل از حل این قضیه چه موضعی دارید؟

موضع ما روشن است: سرهنگ قذافی پیش از آنکه قضیه امام موسی صدر را حل کند، نمی‌تواند به لبنان بیاید و هر وقت این قضیه را حل نمود، آمدنش به لبنان هیچ مانعی نخواهد داشت. ما برپایی اجلاس سران عرب در بیروت اصرار داریم، و اهمیت این اجلاس را درک می‌کنیم. المستقبل: اگر سرهنگ قذافی در این اجلاس شرکت نکند، آیا به حضور دیگر مقامات لیبی در آن معترض خواهید شد؟ ما با حضور هیچ یک از مقامات لیبیایی در کنفرانس بیروت، در هر سطحی که باشند، قبل از حل قضیه امام موسی صدر، موافقت نخواهیم کرد. المستقبل: آیا عدم حضور سرهنگ قذافی یا نمایندگان لیبی، اصل برپایی اجلاس را تحت تاثیر قرار نخواهد داد؟ کنفرانس‌های متعددی در سطح سران عرب تشکیل شده است که در آن‌ها، برخی از رهبران حضور داشته‌اند.

المستقبل: آیا این موضع شما تاثیر منفی بر اوضاع لبنان نخواهد گذاشت؟

وضعیت لبنان برای ما هم مهم است! برپایی اجلاس سران عرب در بیروت نیز برای ما مهم است! دقیقا به همین جهت است که اصرار داریم قضیه امام موسی صدر به سرانجام برسد، تا کنفرانس سران با حضور تمامی رهبران عرب برپا گردد.

المستقبل: اگر سرهنگ قذافی قبل از حل قضیه امام موسی صدر در بیروت حاضر شود، چه خواهد شد؟ در صورت حضور قذافی در بیروت مشکلات بزرگی پیش خواهند آمد که تنها خدا می‌داند به چه نتایجی خواهد انجامید.

المستقبل: مواضع محافل لبنانی و عربی را در این خصوص چگونه ارزیابی می‌کنید؟ ما بر این باور نیستیم که رهبران عرب و مقامات لبنانی نسبت به این قضیه کم توجه هستند. چرا که تمام لبنان به طور یک صدا خواهان آن است که قضیه امام موسی صدر حل شود.

المستقبل: برخی اعتقاد دارند که قضیه امام موسی صدر یک قضیه شیعی است. آن‌ها می‌گویند که شیعیان در پی آن هستند تا با طرح این قضیه کشور را دچار هرج و مرج کنند؟ به هیچ وجه چنین نیست! قضیه امام موسی صدر قضیه‌ای نیست که تنها به شیعیان یا خانواده امام مربوط شود، قضیه امام موسی صدر یک قضیه عربی، اسلامی، انسانی و جهانی است که همگان به آن اهتمام دارند، و همگان خواهان حل آن هستند. اگر در این خصوص رفراندومی در لبنان صورت گیرد، خواهید دید که همه مردم و همه طوایف خواهان حل این قضیه هستند.

المستقبل: آیا فشارهای رسمی از سوی محافل عربی وجود ندارد تا شما از پیگیری این قضیه دست بردارید؟ هیچ فشاری بر ما وارد نشده است و هیچ کس از ما نخواسته است تا از پیگیری این قضیه دست برداریم. رهبری لیبی از یکی از دولت‌های عربی درخواست نمود تا این پرونده را بایگانی کند. اما مسوولان آن کشور عربی ضمن رد این درخواست، تاکید کردند که این قضیه مساله‌ای حق است، و نمی‌توان صدای حق را خاموش کرد.

المستقبل: آیا در این خصوص با حزب الله نیز همفکری و همکاری دارید؟ حزب الله آمادگی خودش را برای پیگیری قضیه امام موسی صدر اعلام، و به این منظور تمامی امکانات را در اختیار ما قرار داده است.

المستقبل: آقای نبیه بری، رهبران امل و و مجلس اعلای اسلامی شیعه چه نقشی در این میان دارند؟ در همه زمینه‌ها با رهبری امل و مجلس اعلای اسلامی شیعه همفکری و همکاری داریم. المستقبل: آیا تصور نمی‌کنید که این حرکت تاثیرات ناگواری برای لبنان داشته باشد؟ همه ما وظیفه داریم تا هر آنچه می‌توانیم در راه حق انجام دهیم. امام موسی صدر برای دفاع از حق ملت لبنان که گرفتار جنگی خانمان سوز بود، به لیبی سفر کرد. چنین امامی حق دارد که از او دفاع شود.

المستقبل: آیا احتمال نمی‌دهید که این موضع شما به عدم برگزاری اجلاس سران عرب در بیروت منجر شود؟ ما برپایی اجلاس سران در لبنان را تایید و از آن حمایت می‌کنیم. اصولا ما ممکن نیست موضوعی را مطرح کنیم که امام موسی صدر مخالف آن بوده باشد اما صدر همواره در پی آن بوده تا بزرگان عرب را گردهم آورد، تا مشکلات خود، برای کمک به ملت فلسطین و برای برنامه ریزی صحیح جهت مبارزه با دشمن صهیونیستی چاره جویی کنند. ما حتی برای به تعویق افتادن این اجلاس نیز درخواستی نکردیم. رهبران عرب حتما باید بیابند، تا با یکدیگر همفکری و تبادل نظر کنند. منتها در کنار همه این‌ها، قضیه امام موسی صدر نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد.

المستقبل: اگر هیات نمایندگی لیبی در اجلاس شرکت کند و قضیه امام موسی صدر در دستور کار قرار گیرد، آیا بیشتر به نفع نخواهد بود؟ ببینید! ما که کودکان خردسال نیستیم! تاکنون ده‌ها کنفرانس سران عرب برگزار، و قضیه امام موسی صدر در برخی از آن‌ها مطرح شده است.‌‌ همان طور که گفتم، ما علاقه مندیم که نشست بیروت برگزار شود و به آن بایستی قبل از حضور خود قضیه امام موسی صدر را حل کنند.

المستقبل: در این روزهای حساس برای مقامات لبنان و جهان عرب چه پیامی دارید؟ پیام ما به مسوولان لبنان و رهبران جهان عرب آن است که در قضیه امام موسی صدر با دقتی بیشتر به عقل، وجدان و حافظه خود مراجعه کنند، نقش امام موسی صدر را در لبنان و جهان عرب به یاد آورند، و از خود سوال کنند که برای ایشان چه کرده‌اند؟ به باور ما زمان آن فرا رسیده است که همت کرده و این قضیه را حل کنند.

المستقبل: آیا شما خوشبین هستید که بتوان قبل از ماه مارس به نتیجه رسید؟ ما خوشبین هستیم، زیرا به خداوند عز و جل ایمان داریم. الان زمان مناسب فرا رسیده است تا قضیه امام موسی صدر، آنچنان که در خور آن است، به اتمام برسد.