تا امام و دو همراه ایشان را آزاد نکنیم، دست از کوشش بر نخواهیم داشت.
محورهای مصاحبه
- شخصا یقیین دارم که امام و همراهانشان هنوز زنده هستند
- تا امام و دو همراه ایشان را آزاد نکنیم، دست از کوشش بر نخواهیم داشت
- قضیه امام صدر، یکی از مهم‌ترین قضایای به حق لبنانی، عربی، اسلامی و انسانی است
- بر اساس احکام دستگاه قضایی ایتالیا، امام و همراهانشان نه تنها وارد رم نشدند، بلکه از فرودگاههای بین المللی ایتالیا نیز عبور نکردند
- تردیدی وجود ندارد که مسئولیت ربودن امام موسی صدر و دو همراه ایشان، بر عهده شخص معمر قذافی، و در مراتب بعد بر عهده همدستان ایشان در دولت لیبی است
- اینکه ایران قضیه امام موسی صدر را از طریق مذاکرات دنبال می‌کند، این امید را در ما پدید می‌آورد، که رهبری ایران قطعا نشانه‌ها و دلایلی یافته است، که ادامه مذاکرات به نتایجی مثبت منجر خواهد شد
- ما به برپایی کنفرانس سران عرب در لبنان، و به حضور رؤساء و سران جهان عرب در آن افتخار می‌کنیم
- زمان آن فرا رسیده است که اعراب مسئولیت خود را بر عهده گیرند، و فرصت اجلاس سران را برای حل این قضیه مغتنم شمارند
متن مصاحبه
الوطن: اخیرا به عنوان فرزند امام موسی صدر علیه مجهول اقامه دعوی کرده‌اید. آیا این بدین معنی است که در قضیه امام موسی صدر، انگشت اتهام از روی لیبی برداشته شده است؟
صدر: تردیدی وجود ندارد که مسئولیت ربودن امام موسی صدر و دو همراه ایشان، بر عهده شخص معمر قذافی، و در مراتب بعد بر روی همدستان ایشان در دولت لیبی است. طبیعتا مردم لیبی هیچ نقشی در این مسئله ندارند. آن‌ها مردم مظلومی هستند که تحت سیطره ظلمی شبیه به آنچه امام صدر را گرفتار کرده است، قرار دارند. ما در این قضیه حق بر این باوریم، که هم خانواده امام صدر و هم همه مسئولین، وظیفه دارند تا در همه سطوح و از جمله راهکارهای قضایی، هر آنچه می‌توانند انجام دهند. جهت یادآوری عرض می‌کنم که در زمان ربوده شدن امام موسی صدر و دو همراه ایشان در سال ۱۹۷۸، یک اقامه دعوای رسمی لبنانی جهت تحقیق در این مسئله انجام گرفت، که همان زمان به عنوان پرونده‌ای ویژه به شورای قضایی محول گردید، و از آن روز تاکنون همچنان مفتوح می‌باشد. آنچه خانواده امام صدر به انجام رساند آن بود که این پرونده را فعال، و در کنار آن دعوای دیگری را که خصوصی و نه دولتی است، اقامه نمود. اقامه دعوی علیه مجهول اصطلاحی قضایی است، و به هیچ وجه بدین معنی نیست که ما کمترین تردیدی در خصوص مسئولیت قذافی و همکاران وی داریم.
الوطن: روند پیگیری قضیه امام به کجا رسیده است و شما اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارید؟
صدر: قبل از هر چیز بگویم که آنچه ما را به حرکت وا می‌دارد، جایگاه رهبری امام، اهمیت فکر و راه و روش ایشان، و خدماتی است که ایشان به لبنان ارائه کرده است. امروز برای همه ثابت شده است که اقدامات امام موسی صدر، رحمتی برای لبنان، و راهنمایی برای مقابله با بحرانهای فرا روی آن بوده است. لبنان در ساختن جامعه‌ای مقاوم در برابر اسرائیل پیشتاز، و در شناساندن خطرات فرا روی منطقه پیشقدم بوده است. براستی چه اندک بودند کسانی که از همان اوان، دسایس اسرائیل را درک کردند. اما روند پیگیری: در بعد قضایی، ما پرونده امام را در داخل و خارج لبنان، فعال کرده‌ایم. شاید موضع اخیر سازمان عفو بین الملل را به خاطر داشته باشید که به احکام صادره از سوی دستگاه قضایی ایتالیا، مبنی بر عدم خروج امام و دو همراه ایشان از لیبی، استناد کرده بود. بر اساس این احکام، امام و همراهانشان نه تنها وارد رم نشده‌اند، بلکه از فرودگاههای بین المللی ایتالیا نیز عبور نکرده‌اند. وقتی دولت لیبی به این حکم اعتراض نمود، ایتالیایی‌ها تحقیقات خود را تکمیل و در حکمی جدید تاکید کردند که امام و همراهانشان نه تنها به ایتالیا وارد نشده‌اند، بلکه شواهد موجود حاکی از آن هستند که از لیبی نیز خارج نشده‌اند. تحقیقات لبنانی نیز به همین نتیجه رسید که امام و دو همراه ایشان لیبی را ترک نکرده‌اند. نتیجه آنکه اگر قذافی و دولت لیبی بر موضع خود باقی بمانند، یعنی باز هم مصر باشند که امام و دو همراه ایشان با پرواز ۳۱ اوت ۱۹۷۸ شرکت آلیتالیا طرابلس را ترک کرده‌اند، شاید مستندات احکام فوق برای محکوم کردن قذافی و دولت لیبی کفایت نماید. چرا که خلاف واقع بودن ادعای دولت لیبی، به طور مستند ثابت گردیده است. البته دولت لیبی متاسفانه هنوز بر موضع پیشین خود اصرار دارد، و با سوء استفاده از برخی شرایط موجود، عده‌ای را می‌ترساند، عده‌ای دیگر را می‌خرد، و نیز شایعاتی را منتشر می‌کند که مثلا ساواک شاه امام را ربوده است، و یا گروهی فلسطینی از قبیل دار و دسته اونضال پشت پرده این عملیات قرار داشته‌اند. لیبیایی‌ها حتی جانشینان امام موسی صدر را نیز به انجام این عملیات متهم کرده‌اند! با این حال سرهنگ قذافی و دولت لیبی نهایتا چاره‌ای نخواهند داشت جز اینکه مسئولیت قضیه را بر عهده گیرند، پخش شایعات و اکاذیب را متوقف کنند، و به طور جدی برای حل قضیه قدم بردارند. ما نیز به تلاشهای خود ادامه خواهیم داد، و تا امام و دو همراه ایشان را آزاد نکنیم، دست از کوشش برنخواهیم داشت.
الوطن: آیا این بدان معنی است که امام و همراهانشان هنوز زنده هستند؟
صدر: من شخصا یقین دارم که آن‌ها هنوز زنده هستند.
الوطن: چگونه به این یقین رسیده‌اید؟
صدر: با تکیه بر شواهد متعدد، اخباری که از داخل لیبی به ما می‌رسد، و حتی اخباری که طی دو دهه گذشته انتشار یافته‌اند. البته من از هیچ کس توقع ندارم که مانند من چنین یقینی داشته باشد. یکی از شواهد اخیر آن است که ایرانی‌ها در پیگیری این قضیه بسیار جدی هستند، مذاکرات مستقیم میان آقای خاتمی و قذافی را ترجیح می‌دهند، و هم اکنون نیز مذاکراتی از طریق نمایندگان ویژه روسای جمهور دو کشور جریان دارد.
الوطن: به نظر می‌رسد که پرونده امام موسی صدر مانع اصلی برپایی اجلاس آتی سران عرب در بیروت است؟
صدر: قبل از هر چیز به یاد داشته باشیم که امام صدر، خود حامی وحدت عربی، و منادی عمل مشترک عربی در برابر خطرات گوناگون فرا روی آن‌ها بود. امام صدر از پیشتازان این می‌دان، و فداکاریهای ایشان برای متحد ساختن اعراب در برابر رژیم صهیونیستی، در تاریخ مبارزات این مرز و بوم ثبت است. بنابراین هیچگاه امکان ندارد که خانواده امام صدر، یا هر کس که خود را به ایشان نزدیک می‌پندارد، با برپایی کنفرانس سران عرب، آنهم در لبنانی که شایسته آن است، مخالف باشد. بالعکس، ما به برپایی کنفرانس سران عرب در لبنان، و به حضور رؤساء و سران جهان عرب در آن افتخار می‌کنیم. در کنار این نکته مهم باید به واقعیت مهم دیگری نیز توجه داشت. آن واقعیت این است که قضیه امام صدر، نه یک قضیه خانوادگی و یا طایفه‌ای، بلکه قضیه‌ای ملی، لبنانی، عربی، اسلامی و انسانی است. اجازه دهید به دیداری اشاره کنم که کمیته ملی پیگیری، که شخصیتهای برجسته همه طوائف لبنان در آن حضور دارند، با آقای امیل لحود رئیس جمهور داشت. اولین جمله رئیس جمهور آن بود که: ‹همه لبنان در اینجا جمع شده است. قضیه امام موسی صدر قضیه‌ای ملی و متعلق به همه مردم است. بنابراین بر حکومت لبنان است که مسئولیت رسیدگی به آن را بر عهده گیرد›. این جمله را کسی بیان نمود که رئیس جمهور این کشور، و خود مسیحی و مارونی است. واقعیت آن است که قضیه امام صدر، یکی از مهم‌ترین قضایای به حق لبنانی، عربی، اسلامی و انسانی است. بنابراین چه اجلاس سران تشکیل شود و چه نشود، بایستی این قضیه را پیگیری نمود. البته محافلی نیز وجود دارند که به واسطه انگیزه‌های خاص خود، نمی‌خواهند اجلاس سران در لبنان برپا شود. این‌ها از آنجایی که در پی بهانه هستند، کوشش می‌کنند تا پشت قضیه امام موسی صدر پنهان شوند، و آن را رو در روی وحدت عربی قرار دهند. طبیعتا ما در مقابل این‌ها وظیفه داریم از فرصت اجتماع سران عرب استفاده کنیم، و از آن‌ها بخواهیم تا به وظیفه ملی و عربی و انسانی خود نسبت به شخصیتی عمل کنند، که شاید سبب اصلی علاقمندی آنان به اجتماع در بیروت بوده است. طبیعتا دبیر کل اتحادیه عرب نیز وظیفه دارد تا مسئولیت خود را در قبال این قضیه بر عهده گیرد، و برای این اقدام ضد انسانی حدی قائل شود. البته همه این‌ها جدا از درد و رنجی است که شخص امام و دو همراه ایشان با آن رو به رو هستند. همچنین جدا از درد و رنجی است که ما تحمل می‌کنیم. و بالاخره جدا از عوارض دردناکی است که غیاب این عزیزان، بر لبنان و جهان عرب تحمیل کرده است. در مورد می‌انجیگری میان لیبی و ما، نه اطلاعی از وجود آن دارم، و نه نیازی برای آن قائل هستم. اجلاس سرانی وجود دارد که قرار است در بیروت برگذار شود. طبیعتا دولت لبنان مسئول برپایی آن است، و هیچ کس در این کشور با برپایی آن مخالفتی ندارد.
الوطن: اما اینگونه به نظر می‌رسد که قضیه امام صدر مانع برپایی اجلاس آتی سران عرب در لبنان است؟
صدر: این سخن صحیح نیست. قضیه امام موسی صدر بایستی مانند خود آن عزیز، عامل به هم پیوستن اعراب باشد. همانطور که اشاره کردم، این‌ها همه بهانه‌هایی است که مخالفین برپایی اجلاس سران در بیروت می‌خواهند پشت آن‌ها پنهان شوند.
الوطن: آیا شما خواهان آن هستید تا قضیه امام صدر در دستور کار کنفرانس سران قرار گیرد؟
صدر: بدون شک همینطور است. ما در همه کنفرانس‌ها و نه تنها اجلاس سران عرب، خواهان طرح این قضیه، و خواهان استفاده از فرصت اجتماع مسئولین جهت یافتن راه حلی برای آن هستیم.
الوطن: آیا شما حضور قذافی در اجلاس آتی سران را می‌پذیرید؟
صدر: ما در این خصوص تصمیم گیرنده نیستیم. الوطن: اما لیبیایی‌ها از وجود کسانی در لبنان سخن می‌گویند، که از حضور قذافی در این کشور ممانعت می‌کنند. شما در این خصوص چه پاسخی دارید؟ صدر: لیبیایی‌ها احتمالا از اصل و اساس مخالف برپایی اجلاس سران عرب هستند، و این تنها بهانه‌ای برای آنان است. اصولا سفر سال ۱۹۷۸ امام صدر به لیبی تنها بدین سبب صورت گرفت، تا زمینه برپایی اجلاس فوق العاده سران عرب را برای حل مشکلات لبنان فراهم سازد.
الوطن: اگر قذافی در کنفرانس حاضر شود، شما چه موضعی خواهید داشت؟
دکتر صدر: سؤال مشکلی است و پاسخ دادن به آن آسان نیست. برای اینکه من در این خصوص تصمیم گیرنده نیستم. ما دولت لبنان را داریم و آن باید پاسخگو باشد. افراد دیگری نیز هستند که آنان باید پاسخگو باشند. با این حال بسیار باعث تاسف خواهد بود که یک مجرم، در میان جمعی از انسانهای پاک و مخلص حضور پیدا کند. آنچه برای ما به عنوان خانواده امام اهمیت دارد، آن است که اعراب مسئولیت خود را در قبال این قضیه حق بر عهده گیرند. این قضیه، قصه یک رهبر عرب است که هم خودش مورد ظلم واقع شده است، و هم قضیه او. زمان آن فرا رسیده است که اعراب مسئولیت خود را بر عهده گیرند، و با یا بدون حضور قذافی، فرصت اجلاس سران را برای حل این قضیه مغتنم شمارند.
الوطن: از اجلاس سران عرب چه انتظاری دارید؟
صدر: اینکه قضیه امام موسی صدر را مورد اهتمام قرار دهد، حق آن را ادا نماید، و قذافی را برای حل آن تحت فشار قرار دهد. من یقین دارم که رهبران جهان عرب، که همگی امام را می‌شناسند و برای او احترام قلئلند، قادر خواهند بود که این مسئله را حل کنند.
الوطن: به نظر شما چرا دولتهای عربی این چنین در مورد این قضیه سکوت کرده‌اند؟
صدر: دلیل آن را نمی‌دانم. هیچ تفسیری هم برای آن سراغ ندارم. تنها هم اندازه می‌توانم بگویم که خیلی دردناک است.
الوطن: چرا تنها ایران در این خصوص تلاش می‌کند؟ آیا رابطه خویشاوندی آقای خاتمی با امام موسی صدر سبب تلاشهای ایران است؟
دکتر صدر: ایرانی‌ها به این جهت تلاش می‌کنند، که برای جایگاه امام موسی صدر، برای فکر و اندیشه ایشان، برای مشکلات جهان اسلام و نیز برای نقش امام صدر در حل آن‌ها اهمیت قائلند. آقای خاتمی اگرچه با امام موسی صدر قرابت خویشاوندی دارد، اما از آن مهم‌تر قرابت فکری‌ای است که هم آقای خاتمی، و هم دیگر رهبران ایران، با امام صدر دارند. و بالاخره آنکه تلاشهای ایران به این معنی نیست که ما و دیگران، بتوانیم ساکت باقی بمانیم. ما به اقدامات آقای خاتمی خوشبین، و به بینش و فهم ایشان از حوادث اطمینان داریم. اینکه ایران قضیه امام موسی صدر را از طریق مذاکرات دنبال می‌کند، این امید را در ما پدید می‌آورد، که رهبری ایران قطعا نشانه‌ها و دلایلی یافته است، که ادامه مذاکرات به نتایجی مثبت منجر خواهد شد.