نشست تحلیل و بررسی کتاب «امامان اهل بیت علیهم السلام، مرزبانان حریم اسلام» نوشته شهید سیدمحمدباقر صدر، عصر امروز ۱۷ فروردین ماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
به گزارش موسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این نشست حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، دکتر محسن اسماعیلی، دکتر محمدحسین رجبی و مهندس مهدی فیروزان سخنانی را در نقد و بررسی این کتاب و اندیشه شهید صدر بیان کردند.
مهندس مهدی فیروزان به عنوان اولین سخنران در ابتدای سخنانش شناخت هر فردی را از طریق اعمال او میّسر دانست و گفت: «منظومه فکری هر شخصی بهترین راه برای شناخت او است. یکی از دلایلی که باید به شناخت میراث فکری خودمان بپردازیم این است که شناخت میراث فکری ما، شناخت جریان تفکر بشری است. اینکه تاریخ نگاران بیان می‌کنند برای شناخت حوادث تاریخی باید خود را به زمان و عصر آن فرد ببریم و تاریخ، جغرافیا، زبان‌شناسی، نوع مراودات و اخلاقیات آن روزگار را بشناسیم تا به مفهوم تاریخی آن حادثه پی ببریم، درباره شناخت افراد و افکار آن‌ها هم صدق می‌کند. شاید هرمنوتیست‌ها هم به این نکته توجه داشته‌اند که می‌گویند برای فهم درست آیات قرآن باید به زمانشان نزول آن برگشت. بنابراین برای شناخت درست یک فرد باید موقعیت زمانی او را در تاریخ درک کرد.»
مهندس فیروزان درباره کتاب «امامان اهل بیت علیهم السلام، مرزبانان حریم اسلام» عنوان کرد: «کتاب یکی از مهم‌ترین اسباب شناخت میراث و مکاتب فکری ماست. این کتاب شهید صدر هم وسیله مهمی برای شناخت نویسنده آن است. اما هنگامی می‌توان به ارزش واقعی آن پی برد که بتوان شرایط سیاسی، مسائل خاورمیانه، اختلافات حوزوی میان قم و نجف و سایر شرایط را درک کرد.»
وی در ادامه شیوه عملی زندگی شهید صدر را یکی دیگر از راه‌های شناخت او عنوان کرده و گفت: «وقتی قرار بر ازدواج فاطمه صدر با شهید سید محمدباقر صدر شد، برادرش، موسی صدر در لبنان خواستگاری می‌کند و خواهر برای عقد به لبنان می‌آید. این ازدواج دو یا سه سال به تاخیر می‌افتد. چرا که آقاسید محمدباقر صدر می‌خواست از پول انتشار کتاب‌هایش هزینه ازدواج را تامین کند نه از پول حوزه و سهم امام... البته اگر این کار را می‌کرد مشکلی هم نبود و هیچ مرجعی خرده‌ای بر او نمی‌گرفت اما ایشان تا انتشار کتاب‌های فلسفتنا و اقتصادنا صبر کرد.»
مهندس فیروزان با ذکر چند خاطره دیگر از انتشار کتاب خاطرات فاطمه صدر، همسر شهید محمدباقر صدر در آینده نزدیک خبر داد.
سخنران بعدی این نشست حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد بود که در سخنانی شهید صدر را در هر کاری صاحب ابتکار و نوآوری دانست و گفت: «نکات مهم دیگر در شناخت ایشان علاوه بر نوآوری، زمان‌شناسی، واقع‌شناسی، روشن نگری و کلی نگری است. این کتاب فضایی جدید را در مطالعات قرآنی و سیره ایجاد کرده است. شهید صدر در این کتاب مجموعه زندگی ائمه را به ۳ دوره تقسیم می‌کند. مرحله اول «پس از پیامبر (ص) تا بعد از امام سجاد (ع)» است که مهم‌ترین مرحله برای شناخت تاریخ اسلام است.»
حجت الاسلام مهدوی راد در ادامه درباره کتاب گفت: «کار مهم شهید صدر در این کتاب نشان دادن نقش هر یک از ائمه در کلیت این دوره است. نشان دادن اینکه چگونه امام سجاد (ع) در اوج اختناق توانسته است تحریف بزرگ تاریخی از دین اسلام را نشان دهد. شهید صدر در این کتاب راه‌هایی را برای پژوهش و معنادار کردن این حرکت باز کرده است.»
دکتر محمد حسین رجبی، سخنران دیگر این نشست بود که با اشاره به ماندگاری اندیشمندان بسیاری در جهان اسلام به واسطه‌های نظریه‌های متفاوتشان گفت: «شهید مطهری و شهید صدر از جمله این اندیشمندان ماندگار هستند. شهید صدر در این کتاب حضور امامان را به ۳ مقطع تقسیم می‌کند. مقطع اول از حضرت علی (ع) تا امام سجاد (ع) برای نجات اسلام از نابودی است. مقطع دوم تدوین مبانی مذهب شیعه از امام باقر (ع) تا امام کاظم (ع) است و مقطع سوم، نشر معارف اهل بیت و تلاش برای در دست گرفتن حاکمیت است که از امام رضا (ع) تا امام زمان (عج) را شامل می‌شود.»
دکتر محسن اسماعیلی هم به عنوان آخرین سخنران درباره شهید صدر گفت: «به نظر من بزرگی شهید صدر به گستره و عمق علم او نیست اگرچه این دو نکته خودش امتیاز است. شهید صدر در کنار گستره علمی و عمق بینش، یک ذهن کاملا ریاضی و مهندسی دارد. اجازه می‌خواهم نام او را «فقیهِ مهندس» بنامم. فقیه در معنای دین‌شناس و مهندس در معنای کسی که اگر در رشته‌ای وارد می‌شود در همان چهار چوب موجود نوآوری نمی‌نکند، بلکه ساختار را بر هم می‌زند و نوآوری می‌کند. شهید صدر وقتی وارد بحثی می‌شود بسان مهندسی است که بنایی را با ستون‌هایی محکم و طراحی قوی بنا می‌کند و بالا می‌برد. و تا وقتی فرصت داشت، داخل ساختمان را هم تزئین می‌کند و اگر فرصت نکرد بقیه می‌توانند بعدا کار او را تکمیل کنند چرا که بنایی محکم ساخته شده است.»
دکتر اسماعیلی همچنین عنوان کرد: «هیچ وقت فکر نمی‌کردم این فکر مهندسی شده در حوزه در تاریخ هم بتواند این کار و روش را پیاده کند. ایشان به جای رفتن به دنبال جزئیات، یک بنای تحلیل برای تاریخ به یادگار گذاشته که خودمان بتوانیم زندگی ائمه را با کتاب‌های موجود بررسی کنیم. این نظام سازی ایشان فوایدی دارد و موفق می‌شود که در کتاب «امامان اهل بیت علیهم السلام، مرزبانان حریم اسلام» بین اصول و فروع تاریخی تفکیک قائل شود. در اقتصادنا هم همین کار را می‌کند.»
گزارش تکمیلی این نشست به زودی منتشر خواهد شد.