پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک در پاسخ به این پرسش که مسجد و نماز جماعت چگونه می تواند در راستای وحدت مسلمین کارساز باشد؟ گفت: در لبنان گوناگونی دینی و مذهبی وجود دارد و هر مذهب مسیحی کلیسای خود را دارد مثلا مارونی ها کلیسیایی جدا از ارتدوکس ها دارند و کلیسای ارمنی های کاتولیک از کلیسای ارمنی های ارتودکس جداست. مساجد اهل تسنن و تشیع هم از یکدیگر متفاوت است.

امام موسی صدر به اتحاد بین ادیان ابراهیمی به عنوان یک اعتقاد تمدن ساز و همچنین به عنوان یک روش مبارزه برای مقابله با توطئه های رژیم صهیونیستی علیه مسلمانان شیعه و سنی از یک سو و بین ادیان مختلف از سوی دیگر می اندیشید. چون ایشان به وحدت ادیان ابراهیمی معتقد و در پی ایجاد وحدت ملی در لبنان بود، نه فقط در مساجد شیعه و سنی، بلکه در کلیساها هم حضور می یافت و موعظه روز یک شنبه را ایراد می کرد که بسیاری از مسیحی ها جذب شخصیت ایشان شده بودند.

او افزود: بسیاری از علمای سنی هم این روش را داشتند که در مساجد اهل تشیع حاضر می شدند. در حقیقت علمای مهم سنی مذهب در لبنان در چار چوب حرکت امام موسی صدر عمل می کردند و معتقد به «وحدت مذاهب»، «وحدت اسلامی» و حتی «وحدت ادیان» بودند؛ به طوری که به غیر از اختلافاتِ فقهیِ فردی، نمی توانستیم در حرکت های جمعی و اجتماعی هیچ تفاوتی بین آنها قائل شویم.

این پژوهشگر ادامه داد: ما در زمان امام موسی صدر در مناسبت هایی مثل عید فطر و قربان که جنبه وحدت بین مسلمین را داشت سعی می کردیم که به مساجد اهل سنت برویم و به نماز جماعت اهل سنت اقتداء کنیم تا نشان دهیم که ما به اختلاف میان شیعه و سنی قائل نیستیم و مسلمانان می توانند به رغم اختلافات فقهی در مسائل کلان جهان اسلام با هم یک دل و یک زبان باشند.

مهتدی افزود: من خودم اهل بلوچستان هستم و در شهر زاهدان بزرگ شده ام. این شهر، شهری است که هم مسلمانان شیعه در آن زندگی می کنند و هم مسلمانان سنی. در سال های اولیه انقلاب که شور انقلاب همه جا را فراگرفته بود و مذهب نمی شناخت، همه شیعیان و اهل تسنن یک هفته نماز جمعه را در مسجد جامع زاهدان به امامت مرحوم آیت الله کفعمی (از علمای شیعه) اقامه می کردند و جمعه بعد، همه نماز جمعه را در مسجد اهل تسنن به امامت مرحوم مولوی عبدالعزیز  (از علمای اهل تسنن) می خواندند. این سنت بسیار خوبی بود که شیعه و سنی نماز را با هم اقامه می کردند و هیچ کس اختلافات فقهی را در نظر نمی گرفت. در همین زمینه روایت از امام صادق(ع) است که می فرماید: «کسى که در صف اول نماز جماعت اهل سنت شرکت نماید، مانند آن است که در صف اول پشت سر پیامبر اکرم(ص) نماز خوانده باشد.»

او در پاسخ به اینکه مسوولیت مسجد در ایجاد روابط عاطفی و زدودن اندوه و دل افسردگی چست و چگونه می تواند به تقویت پیوندهای سالم اجتماعی-اعتقادی کمک نماید؟ گفت: امام موسی صدر مسجد را به همان معنای «جامع» تعریف می کردند. در دوره ایشان در کنار مساجدِ شهری و روستایی، مکان هایی به نام «نادی» تاسیس کرده بودند. «نادی» به معنای محل گردآمدن افراد است که آن را به «باشگاه» ترجمه می کنیم. اگر بعضی از تجمعات با مسائل نماز مغایرتی داشت یا شرایط ورود به مسجد از نظر طهارت مانع حضور بعضی از افراد در مسجد می شد، این تجمعات اجتماعی در نادی ها انجام می شد که به نام ائمه اطهار (ع) نام گذاری شده بود.

مهتدی ادامه داد: امام موسی صدر معتقد بود که روحانی نباید در خانه یا مسجد بنشیند تا مردم به سراغ او بیایند؛ بلکه او باید به سراغ مردم برود بنابراین ما شاهد بودیم که امام موسی صدر به صورت مرتب از یک روستا به روستای دیگر و از این شهر به آن شهر می رفت و در همان نادی ها مردم را جمع، برای آن ها سخنرانی و به درد دل آن ها گوش می داد؛ همین مساله باعث شده بود که مردم برای اولین بار ببینند که یک شخصیت والای دینی به جای این که در مسندی بنشیند و مردم به سوی او بروند، او به سوی مردم می رود. این دیدارها در مسجد بود و اگر در مسجد مناسبتی وجود نداشت دیدار در همان نادی، کنار مسجد صورت می گرفت.