سایت موسیقی ایرانی با دکتر صادق طباطبایی مصاحبه ای در رابطه با موسیقی انجام داده است. در این گفتگو صادق طباطبایی به توصیه های دایی اش امام موسی صدر برای فراگیری موسیقی اشاره می کند. بخش هایی از این گفتگوی مفصل، از نظرتان می گذرد.
آقای طباطبائی در مورد نظر امام موسی صدر نسبت به موسیقی صحبت کنید. علت اینکه نظر امام موسی صدر در مورد موسیقی با بقیه ی علما و فقها و بزرگان متفاوت است را در چه می دانید؟
در توضیحات مقدماتی خود گفتم که آرای فقهی یک فقیه به حوزه دانش او نسبت به موضوع و نیز نوع دیدگاه او به اجتماع و جهان و همچنین برداشت او از آیات و روایات بستگی دارد. و چون نقش عقل و سیطره بر امور حادث و دانش عمومی بر استنباط فقهی اثر گذار است، لذا با چنین تفاوتی در آراء فقها مواجه هستیم. مقایسه کنید حوزه دیدگاه فقیهی را که شعار دادن خانم ها را در خیابان دوشادوش مردان – به عنوان نامحرم – جایز نمی داند با فقیهی که به خواهر زاده اش در پنجاه سال پیش توصیه می کند به آموزش موسیقی دستگاهی ایران روی آورد و او را تشویق می کند که برود و قوانین موسیقی کلاسیک غرب را بیاموزد.
تردیدی نباید داشت که امام صدر با عنایت به همان منابع فقهی به این نظر می رسد که حکم شرع چنین و چنان است؛ که فقیهی دیگر بر اساس همان منابع شعار دادن خانم ها را در کنار مردان مصداق فعل حرام می داند. آن یکی توصیه به هنر آموزی می کند و این دیگری حتی شنیدن آرم اخبار رادیو را حرام می داند. آن فقیه – آیت الله ملا محسن فیض کاشانی استاد بسیاری از مراجع – نام گوشه ها و مقام های موسیقی ایرانی را در قصیده ای می آورد و این دیگری شنیدن ریتمی موزون را خلاف شرع می پندارد. چه تفاوتی بنیادین هست بین فقیهی که در قنوت نمازهای یومیه خود می خواند: “صبح است ساقیا قدحی پر شراب کن؛ دور فلک درنگ ندارد شتاب کن” و فقیهی دیگر که اصولا” شعر و شاعری را از مصادیق لهو به حساب می آورد.
در آثار علمی و پژوهش هائی که در باب نغمه و صوت منتشر شده مطالب بسیار مهمی دیده می شود که در این مناسبت قابل طرح است اما در اینجا به دلیل تنگی وقت از آن صرفنظر کرده و به ذکر چند نکته کوتاه بسنده می کنم.
پروفسور ارشاد خلیفه یکی از استادان و عالمان آمریکائی فیزیک تحقیقات جالبی در مورد موسیقی قرآن به عمل آورده است. او بر اساس قوانین علمی آکوستیک اثبات کرده که قرائت عربی قرآن در جسم و روان قاری (صرفنظر از لهجه و زبان مادری او) بسیار اثر گذار بوده و نوعی آرامش روحی آمیخته با نشاط را در او پدید می اورد. این اثر در قرائت قرآن به زبانهای دیگر دیده نمی شود.
خود من در یک پرورشگاه گل در هلند مشاهده کردم که چگونه با انتخاب نوع موسیقی رشد گل را تسریع کرده و یا از سرعت نمو آن می کاهند.
تأثیر نی چوپان در تداوم حرکت حیوانات را همه شاهد بوده ایم…
موسیقی درمانی امروز یکی از راههای علاج پاره ای بیماری های روحی است.
تأثیر نغمه لالائی مادر بر روی کودک زبانزد همگان است.
در روایت و آثار وارده از معصومین؛ در تلاوت قرآن با صوت زیبا بسیار توصیه شده؛
و ده ها و ده ها موارد دیگر؛ همه نشان از تأثیر سازنده موسیقی بر جسم و روح انسان دارد. البته عکس مسئله هم مصداق دارد. نغماتی هستند که آزاردهنده و مضر برای سلامتی انسان می باشند، که می توان آنها را در زمره آثار لهو به حساب آورد.
خلاصه این که قضاوت در امر موسیقی و صدور حکم کلی فقهی در باب آن باید با دقت بیشتر و آگاهی کامل بر موضوع و علم موسیقی باشد.
در مورد خودتان بگویید؛ چطور شد که به آموزش موسیقی روی آوردید و از چه زمانی این کار را شروع کردید؟
من آموزش موسیقی را در زمانی که در قم هنوز دانش آموز بودم، به توصیه دائی ام امام موسی صدر آغاز کردم. همینجا بگویم که خود ایشان با قواعد موسیقی مقامی ایران کاملا” آشنا بوده و با برخی از اساتید برجسته موسیقی ایرانی دوستی و مراودت داشتند. حتی در یک مورد که به تاریخ و سرگذشت موسیقی اشاره داشتند با عباراتی طنز آلود گفتند: زمانی که موسیقی به دلیل شرایط ویژه ای مورد بی مهری مقامات مذهبی قرار گرفت؛ به زیر قبای امام حسین پناه برد و خود را آنجا محفوظ نگاهداشت تا امروز که به دست ما رسیده است.
در سرگذشت و تاریخ موسیقی مقامی ایران از زبان مرحوم روح الله خالقی می خوانیم که برجسته ترین مداحان و مرثیه خوانان مذهبی، بهترین حافظان و مدرسان گوشه ها و مقام ها و دستگاههای موسیقی ملی ما بوده اند.
بله داشتم مي گفتم كه روزی امام صدر به من گفتند موسیقی مقامی و دستگاهی ایران دریای بی کران و پر مایه ای است؛ برو یک استاد پیدا کن و آن را نزد او بیاموز. من هم از همان زمان آموزش ردیف آوازی را آغاز کردم که شرح مفصل آن را در جای دیگر و در کتاب خاطراتم به تفصیل آورده ام و برای جلوگیری از اطاله کلام از ذکر آن در اینجا در می گذرم.
در همین باب موسیقی خاطرات جالبی از ایشان دارم که به ایران و لبنان و مصر و آلمان باز می گردد که در جاهای دیگر به آنها اشاره کرده ام. در اینجا مایلم به ذکر این مطلب اشاره کنم که به توصیه ایشان؛ در دورانی که در اروپا به تحصیل مشغول بودم، به آموزش اصول و قواعد موسیقی کلاسیک اروپائی روی آوردم و از همانجا کار بر روی پیانو را هم آغاز کردم که البته بعد ها به نواختن آن با کوک ایرانی و بر اساس ضوابط شادروان مرتضی محجوبی ادامه دادم.