روز سه شنبه هجدهم فروردین (هفتم آوریل) را سازمان بهداشت جهانی، روز جهانی بهداشت نامیده است. به این مناسبت نگاه مختصری انداخته ایم به مقولۀ بهداشت از نگاه امام موسی صدر و اهمیت این مسئله در فعالیت ها و سخنان ایشان.
امام موسی صدر در جای جای سخنان و نوشته‌هایش به اهمیت بهداشت و سلامت جسمی آدمی اشاره می‌کند و یکی از اهداف او برای فعالیت‌های اجتماعی و خیریه در کشوری که خدمت به آن را برای خود برگزید، یعنی لبنان، تأسیس بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و رسیدگی به اوضاع بهداشتی محرومان بود.
مؤسساتی که بعد از گذشت بیش از پنجاه سال از تأسیس آن‌ها، در لبنان مشغول فعالیت هستند و روز به روز به سطح کیفی و کمی خدمات آن‌ها افزوده می‌شود.
امام موسی صدر در سخنانی که در دبیرستان دخترانۀ المقاصد در تاریخ هفتم سپتامبر ۱۹۶۷ با عنوان «
جلوه‌هایی از تمدن ما» ایراد کرده است، به جلوه‌های تمدن اسلامی اشاره می‌کند و معتقد است که مسلمانان نخستین کسانی بودند که از بیمارستان استفاده کردند. وی می‌گوید: «آنان از بیمارستان به مثابه دانشگاه بهره می‌گرفتند. بدین‌صورت که دانشجو پزشکی را در بیمارستان می‌آموخت و بیماران هم در آنجا به روش امروزی درمان می‌شدند. رازی مسئولِ ساختن بیمارستانی در بغداد شده بود. گویند او برای اینکه مناسب‌ترین مکان را برای ساختمان بیمارستان انتخاب کند، تکه‌هایی از گوشت را در نقاط مختلفی از شهر آویزان کرد و نقطه‌ای را که در آن گوشت‌ها دیر‌تر فاسد شدند، برای ساختن بیمارستان برگزید. این شیوه علمی است و ناظر به شناسایی چگونگی تأ‌ثیرگذاری میکروب‌ها و شناخت مکان‌هایی است که از وجود میکروب مصون هستند. به کار بردن میکروسکوپ و استفاده از قرص، اجرای عملیات بی‌هوشی، نشاندن قسمتی از استخوان سگ به جای استخوان پا (ی انسان) و خارج کردن جنین مرده از شکم مادر نیز از دیگر مواردی است که رواج داشته است.»
او در جایی دیگر، در سخنرانی معروف خود در کلیسای کبوشیین با عنوان «
ادیان در خدمت انسان»، زمانی که از تغییر قالب‌های سلب آزادی و تخریب توانایی‌ها در گذر زمان سخن می‌گوید، اشاره می‌کند که این قالب‌ها‌گاه به صورت نظام ارباب و رعیتی است و‌گاه به صورت تروریسم فکر و ادعای قیمومیت بر مردم و نابالغ انگشاتن قدرتِ فکری آنان و‌گاه به صورت استعمار نو و‌گاه به صورت تحمیل مواضع بر افراد یا ملت‌ها از طریق فشارهای اقتصادی و فرهنگی و فکری و در نهایت اشاره می‌کند که: «سیاستِ بی‌توجهی و محروم کردن برخی از مردم از فرصت‌ها، نگاه داشتن مردم در جهل و بی‌سوادی و محروم کردن مردم از بهداشت و فرصت‌های تحرک و توسعه، همه و همه از شکل‌های مختلف سلب آزادی و در هم کوباندن توانمندی انسان است.»
این نگاه ویژۀ امام موسی صدر به مسئلۀ محرومیت و خصوصاً بهداشت بود که باعث شد فعالیت‌های خیریه و عامل المنفعه را در لبنان پایه‌گذاری کند که تا کنون نیز به صورت روزافزون فعالیت‌های مؤسساتی که ایشان تأسیس کرد گسترش یافته است.
به طور کلی
مؤسسات امام موسی صدر جمعیتی است غیردولتی، غیرانتفاعی که از اوایل دهۀ شصت میلادی خدمات اجتماعی و فرهنگی خود را آغاز کرد.
امام موسی صدر با تأسیس نهادهایی برای سامان‌دهی به اوضاع محرومان لبنان، نخستین سنگ بنای تشکیل این جمعیت را گذاشت که بعد‌ها به صورت رسمی با نام «جمعیت مؤسسات امام موسی صدر» تحت مدیریت سرکار خانم رباب صدر، خواهر امام موسی صدر، آغاز به کار کرد.
مؤسسات بهداشتی، خدمات مطلوب بهداشتی و اجتماعی را به روستانشینان، به‌ویژه آن‌هایی که از مزایای بیمۀ درمانی برخوردار نیستند، عرضه می‌کند. این خدمات بر پایۀ مفهوم جهان‌شمول و رشدیابندۀ بهداشت (رویکرد کلی نگر holistic approach) که سازمان بهداشت جهانی آن را تعریف کرده و به منظور اجرای راهبردهای ملی وزارت بهداشت عمومی و با همکاری شرکای داخلی و خارجی، سامان می‌یابد.
سیاست‌های برنامه‌ریزی و خدمات‌رسانی بهداشتی
ـ نهادینه کردن دستورالعمل‌های کیفیت و اجرای آن در کلیۀ مراکز بهداشتی؛
ـ تقویت سیاست بهداشت و پیشگیری با برنامه‌های بهداشت اجتماعی؛
ـ راه‌اندازی بهداشت مدارس در مجتمع فرهنگی؛
ـ مدیریت اطلاعات بهداشتی و اجتماعی بیماران با استفاده از سامانه اطلاعاتی در همۀ مراکز بهداشتی؛
ـ شبکه‌گستری با بیمارستان‌های دولتی و خصوصی و افزایش خدمات بهداشتی برای فراهم‌آوری بیشترین خدمات.
ساخت مراکز بهداشتی در سال ۱۹۸۵ و با میانگین احداث یک مرکز در هر سه سال آغاز شد. هم‌اکنون شبکۀ مراکز بهداشتی به همۀ امور بهداشتی بخش‌های نبطیه و جنوب، در روستاهای جل البحر و صدیقین و شهابیه و دردغیا و عنقون و کفر حتی و عیتاالشعب و دیر سریان رسیدگی می‌کند. همچنین درمانگاه‌های سیار عمومی و تخصصی به روستا‌ها و بخش‌های دورافتاده می‌روند. شمار مراجعان در سال به هتفاد هزار تن می‌رسد.
به هنگام بحران و وضعیت‌های اضطراری، نیاز به خدمات این مراکز افزایش می‌یابد. خدمات در شرایط عادی به شش دستۀ اصلی تقسیم می‌شود:
بهداشت پیشگیری:
این بخش شامل آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی، واکسیناسیون، تشخیص زودهنگام، آزمایش و معاینات دوره‌ای می‌شود.
بهداشت اولیه و زایمان:
ویژۀ زنان و کودکان در امور بهداشت عمومی و بهداشت مادر و کودک
درمان بیماری‌های مزمن:
برنامۀ پخش دارو بر اساس جدول‌های زمان‌بندی بازدید از ده‌ها روستا انجام می‌شود تا بیماران تحت مراقبت منظم و دائم قرار گیرند.
کمک‌های درمانی:
در این زمینه، مؤسسات با کمک کردن و همراهی و رعایت جنبه‌های مالی و انسانی، وضعیت‌های ویژه را زیر پوشش می‌گیرد.
خدمات آزمایشگاهی و تخصصی:
این خدمات، یا در آزمایشگاه‌های مؤسسات و یا بر اساس قرارداد با مراکز تخصصی در بیرون عرضه می‌شود و شامل خدمات تخصصی دندان‌پزشکی و چشم‌پزشکی نیز می‌شود.
بهداشت روان:
این برنامه با همکاری هیئت بین‌المللی پزشکی (IMC) و در پیروی از مفهوم بهداشت همه‌جانبه در دو بُعد جسمی و روانی اجرا می‌شود. گروهی از افراد خبره در برنامۀ ویژۀ آموزش کار‌شناسان سلامت روان با همکاری نورواک (از سال ۲۰۰۸) در انجام این مهم سهیم هستند.